^^cqutred "Veith the assiilance qf the
Fund
John Carter Brown Library
Apud Simonem Colinsum.
t f 4 0
C VM PRIV ILEG I O.
DeL
igno
CTO NON PERMI^
fcendo, Antonio Gallo mes
“= dico autore.
iJem In imj^erit^s fucatoftp medicos
A.GALL;VS LECTORI
CANDIDO.
Y M^UeremCje^or') nojlrce
{! cetatis no Jolu meMcos,Jed ip
fam plane \ul^ifcecem,omnu
hus fere in morbis lignu, quod
Yocant fan?iu^tum Jlmplex tu permixtu
nullo difcriminey fur pare: profetio no po^
tuimibi temperare, quin ea reYehementer
comouerer. Veru -opinionis iflius authore
fmulatrp reperi, coepi mecuperpedere, qui-
bus ille demdjlrationihus niteretur.Qmru
cu ne Utera quide occurreret, futurue rejlu
dioforu exiflmaui,med in qucejUone,quce
demoJlrariVix poterat, addere fentetiam.
Itacpin altera parte agere coepi, ratioescp
ytrin^p producere, (JSlddemonflrationibus
in ea re quis cotendat?')Qjahus oflendert,
nulla cu alijs medicamentis focietate lignu
ijlud inire pojfe.ln quo perficiendo fi non
yhicp necejfirijs, aut artifciofls arpimetis
yjum fuijfe mequif^ iudicabit, certe \nu
yidehor ^nauiter contendijfe,QjMS oh cati
fas medicamentom co^ajitio Jit neceffaria,
Q^ynd probatione ad tota ckrouerfa
diluenda, abudefuijfe Valida fum arbitra-
tus.Qjmdoj^uidns propofti fcopus erat,
inutiliter copoftionibus ea accedere, c^uae
nulla inter fe comercij lege haherh.ld aut
negotiu jifortajfe quibufda minus accura-
te^ res pojlulahat, traHatu adhueVidebi
tur, nobis, q^alioruratioes dutaxatperjlri
gimus atcpcdfutamus^eniaforjitd aliepua
cocedi poffit:lllisVero,(pmaxmc debuerat
preerepto ferihedi nobis argumento priores
fufeepti huius negotij partes demonjhaffe,
nonVideo cur gratia habeda Jit, nijiexpe
rietianobis,autpotioribus ^ hablenusfe-
cerint,rationihus,idipJum coJrmet.QoMre
tuu eritjebior: cadide,iudiciu hijce adhibe-
te, idcjpdemu Jej^ui,j^uod alterutra tibi Via
planum Jecerit.Bene Vate. NoJ^ ad ma-
iora couerjosin tui gratia Jludiji alicpua-
do VacaJJe,Jijuide hete tibi grata juijj^
telligemus,breui Jenties . Bcurjus Yale»
HAGIOXYLON AMI.
d:on,hoc eftjignum fandum
minime permifcendum,
A. Galli Phyfici
Medici.
Vm ligni
nuper ex
India ad
nos adue
di vis ac
naturacu
radis Hi
fpanic^
luis om=
nis generis malis, adeo falutas
ris mundo fit cognita, vt «yio|uAoo
nomefimeruerit;mirum eftprofe
do non dcfuiflc,qui velut harpyi9
obfcoense atqj impurae religionem
eius ac fimplicitatem contaminas
rec6tcnderint,tametfi vna adhuc
celoenoCquod quide fciam)infans
a.ii;.
DE LIG: SANCT.
•dum hoc prodigium canere eft au
fa. Verum Strophades permultis
ingredientibus, bellum harpyi/s
ftrenue indidum eft.princeps au*
tem Huttenus e(]ues ille, Sc in lite
ris Plinianadifciplina antelignas
nus, noua praelia tentat.
Obfccenaspelagi ferro foedare vo
lucres.
Sed neque vim plumis vllam, nec
vulnera tergo
Accipiunt, celeriq; fugafub fydes
ra lapfe
Semefam praedam,& veftigia fcea
da relinquunt.
JEnimucro harpyise noflrse in Phi
neiam protinus domu abditte ne^*
gabut palum fandhjm,quornodo
fere Hifpani nominant, Guaias
cum idem eiTe,& fortafle nos accu
fabunt,qui bellum etiam pro fede
NON PERMISC. 4
bou,ftratiTq; iiiuencis Laomedon:*
tiad? bellum iam inferre paremus.
Et patrio infontes harpyias pellere
regno. Noui,qui fe tria ligni fam
genera cognouifTe adfirmat:
quorum tertium puniceo cerui co^
lore prodicat. Veriim fiue idem fit
fiue diuerfum,quodingenere Ebe
ni reponatur,mca non multum ars
bitror interefie. T ametfi vix paus
ca eius lineamenta notas q; relpon
dere videantur Ebeni defignatios
ni Plini/ ac Diofcoridis.Nam qui
nobis Indicum hoc lignum depin
gunt, fraxini tradunt efle proceri-
tate,vt quod duodecim sequet cus
bitoru altitudinem , folia plantas
ginis inftar habere neruea, minos
ra tantum, rotundioraque & valis
diora, frudum ferre caftaneis pros
ximu, vel vt ali/ oliuse fpecie, flori
bus eflfe luteis,corticecineri/ colos
a.iii/.
DE LIG. SANCT.
ris tendetis in fufcum,cui lignum
fubcft foris pallidu, intus nigrum,
duri adeo concrementi, vt afeiam
retundat,ac refpuat,graui podere,
refinofum, odore pingui, guftu fua
ui,aliquantu amarefcete,in pbtios
nc tame fubacido.Cseteru qui Sys
pKilida do(fl:ifrimo lufit carmine,
arboris huiufce frudum purgatis
naturjB facit :Nuxparua Cinquit)
fed acris Dependet ramis.Ego cer
te nuculam vidioliusemagnitudu
ne,fpecietrigona;fed vnafui parte
feflilijdorfo acuto, nucleo intus al
bo,caftaneje,aut coccali faporeta
grato,vt ad fe mandedum inuitet,
& alliciar. Etiamfi quid5 acidum
illiipfiguftumtribuunr.hiEc intes
gra fumpta cum leui vomitione,
aluum copiofilTime der,aquas pos
tiflimum cliciens.Antecremorcm
;yerb ligni fandi, purgatiois vice.
NONPERMISC. ^
pr^fumebaturabi;s,qui ex India
reuerfi in hanc luem inciderent.
Quidam tame in ea eft opinione,
nullu vt frudum ad nos ligni hu=
ius ferri polTc dicat,quod cito pu^
trefcit;edi tame a barbaris ad 1'ani
tatem recuperanda. Eos vero quis
bus is deeil, ligni decodo vefci.
quod an Iit veru non magnopere
laboro.Porrb materies Ebeni, Aes
thiopic2epr2efertim,nigra eft nub
lis pedinibus , Iccuore fuo politi
cornu fimilitudine refert, pr^edens V
fx in frangedo foliditatis,guftum
mordaci ren tat erofione,&: leu iter
aftringit,prunifq; impofira iucun
do odore,citraq} fumi t^dium vas
poratur.Quid aut de eius dicemus
poderc^profedo Ariftotelis autos
ritate haud c6moueor,tametfi tan
tu ei tribuo, vt non limpliciter dis
xilTe credam,omnelignuCipficers
DE LIG. SANCT.
tc cognitu) prjeter Ebenu in aqua
natare, nec liderezquibus verbis ali
decfTeputo,quia buxus illi puls
chre exploratus, aqu2e inie€tus fta
tim it pcfTum.Quid fuber, nonne
detrado cortice fidit euelVigio ,
cortex tn aquis perpetuo fluitat,ne
qj demergitur^ Qua ob caufa vers
riculoru funiculis ancftitur. Afpa
lathus ite femelimmerfus fidit, na
pondere mox cedes, nunq exiftir.
H^ccine ignorafle Ariftotele fums
mu viru credcmus^nifi forte, quod
Strabo memori^ prodidit, eu fugif
fedixerisin India jfluuiuefle Silia,
Plinip fideritim,inquonihilinna
tet, quod negare dicit Ariftotele.
veru aquius fortafle fit cotendere
lignu GuaiaCanu colore ab Ebeno
diftare,^ Ebenus nigritia fuperior
hoc in rufu vergit,extrinfecus etia
t^nia cireundatu buxea. Quineti5
NONPERMISC. 6
palus fandus prope pallidus
tur,vt cum buxi colore certare pu
res,quo vno fuco adulterantes ita
perftringunt imperitoru oculos, fa
cile vt illo velur fuppofititio pars
tu imponat.pullicies igitur illa in
Guaiaco tin depreheditunetiamfi
palu interdu media cordis intercas
pedine atro comaculatu neuo vis
dcre licet.-quod ?tasne,an arboris
partes, an natura denique efficiar,
norut qui ad nos deferunt. Coff at
profedo,qui vidus vtuntur fimis
li ratione,celerius multo palo fan ,
do,q Guaiaco curatu iri, id quod
regionisvarietati tribui video.na
tribus ex infulis ad nos couelii dis
ditatrvna a diuo Dominico, altes
ra a fda Cruce, tertia a diuoloa
ne cognominata. E qua poftrema
p^ftantiffimu petitur. Na primu
e fando Dominico afportabatur,^
DE LIG. SANCT.
deinde e Sanda cruce, poftremo
optimucft habita, quod diui loan
nis infula fuppcditat . Hoc enim
multo fucculetius exiftimatu,pros
pter regione minuspufta folibus.
Quse odo fere partibus quos, gra
dusnominat,ab seqnodiali logij)
g fandi Dominici infula,rcmota
eft, qu2E trcdecim ipfa dutaxat ab
illo diftat circulo,ficut Diui loan
nis vna & viginti. Ferrus aute ex
medi? £etatisarbore,ramo medios
cr i,lignu legit ^recentiflimi5,gras
ue,cortice h£erenti,colore fufco,8c
flauo,e diui loanisexcifiim. Ego
a quoda qui ad ea loca accelTit, ac
cepi optimu,cuius pallore qminis
mus nigror infufcarct.Etfi Guaia
cu illud pr^ftantilfimu putabat, in
quo nigri quamplurimu ineflet,
fed hoc a Palo differre videtur,
quod Guaiacu vnguinofum, vt a
NON PERMISC. 7
quo accefb refina profluat : Palus
vcrb crematus , nulla, autperexis
gua exudat pinguitudine . Huius
ille ope a malo fiipra g dici poteft
fero & immani noue diebus,quod
miraculi loco tunceft habitu, me
adminiftratore curatus eft. Annus
hic agitur duodecimus . Sed ad
propofitu redeamus, fuo poftea lo
co de i/s plura comentaturi. Sicut
igitur Indici ligni color ab Ebeno
diffidet, ita etia illi cu hoc in guftu
non couenit : quo egocaufe meje
firmamcto yti decreui. Nec enim
adhuc deprehenlum , nec a quog
Cquod lcia)literisproditu,lignum
hoc {an<ffu acri ac mordaci laporc
elleiled in guftu cum aliqua aftri^
<ftione amarefcere,certo cognofci
musexperimeto. prseterea no cer^
nitur in hoc ligno corneus ille nh
tor.vel fine arte protinus iucudus.
DE LIG. SANCT.
neq; ofTea dnri,ties,qu§ in Ebeno cre
dif in lapide c6crcfcerc,qu is inges
Guaiaci rigor, vixq; fecabilis.Neqj
Indiculignu cicra fumi prorfusrses
diu,vt Ebenus, fuffif.na qu£e Ferrus
tradir,minime c6uincunr,Iignu fan
d:u Ebenu no ciTe, du ait,Prceterhcec,
I.henm ft iuxta igni ponatur, jiama Jiatim
corrigit: quodligno fand:o negat acs
cidere.na fpin^aurb.Pl.Ebenofimi
li magis id eft propriu, q deprehedi
rur lucernis,igni^ptinus traliliente.
Itaq; accedi ebenu Fabianus ncgar,
vri£ rame odore iucudo. DioEEbc-
nu recere fua pinguitudine fuccedi
fcribir,igniq;adniota flamas agere:
fed no cotinuo fcqtur ignecitiffime
corripere. Id auc puerile q» Fubi/cir,
lignu fandu fi coburat ,nec tatu nec
tale oio odore reddere, quat'^ Sc qua
Iis reddif ab Ebeno.Qui eni id pro=»
bat^experimentdne: ac Ebenus hoc
NON PERMISC. 8
tepore incognita nobis eft.cocludic
tadi,Qjfaohre ^rorj^us aliud ejllign it jan-
Bum ^niger Ehenus, En qu^ib ^ apte.
No ita maceratur dncjtjignujan?lu in aqua
cccterh paribus, queadmodu Ebenus,cum tra
datAuic.exEbcnocollyriu jieri.Hac ratio
ne Ebenuab Indico ligno feparat:
eju? quati fit mometi,quis no videt^
No ita ait maceratur, &:c.Qiiod nis
hil aliud eft q quod dicif a Diof. At t»
trita in cote Ebeno ad oculoru cob «*
lyria vtun£ . Vtru ad cotem afFriari „
fandiu lignu no poter itf Atqui hoc
minusfdoligno refp6det,q> cotis
attritu flauclcat Ebenus. Qjtif nota
no latuit.Diof. quiait, “
lignu vero fandum
cotel^uigatUjladeoferHn ceruleu
colore pallefcit.fed de Ebeni maces
rationevideamus,Cura£Cide inqt) “
Ebcn^ad oculorumedicina rametis “
fcobe ve ei^ integru cu fua node die
DE LIG. SA NCT.
, in vino Chio madetibus tu dilige
tercondfis,&in collyria cofirma
tis.Qu^ro cjuidni poflitfimilitcr
in collyri; forma Guaiacu fingi,
fi ramenta eius vino madefa<3:a
’ pcrl^uigarentur? Addit: Ebeni qui
’ da ramenta & fcobe antea trita cri
» brat, & reliqua pariter faciut,riint
’ ecia qui pro aqua vino vtantur.
Quid prohibet Ide in hoc ligno
fierif Sed ni fallor aliud eft. Nepe
» quod Gal .inquit : ECcvocn^ 4?
f hvoiKwfiStfjCi^ is) iuAc»>p, (i 'sraegxT^i^oiTO /iiS"
, aWtg ivioi Nu lignum
igitur fandfum exiguo refolutum
liquore seque delini potcft^Minis
me vero in fuccu,qd eueiiit & Xe^
rocolIyri/s,qu£e quidem e tenuiifis
mo fiut polline, quse quauis curios
fe terantur, naturam fuam tamen
amittere non pofTunt : ficuti dc
cadmia vftoq; ^re Scribonius ex^
NON PERMISC. 5>
«empla induxit.Nunqu5 enim Cin< “
quit) vt fuccus diluuntur, fed cu in
fummS fubtilitate deduci no poli
fint,perfeueratia rame teretiu,cori:
pora quafi pulueruleta nccefle eft
maneat. At quaobre tande hoc ar<
gumeto Ebeni materia colligitma
gis refradrariam^Inepte procuidu
bio,fi in fuccum folui,opinatur du
ritiei vllo modo exhibere fignifi*
cationem.Qubd alia etiam fint Ii
gna ab Ebeno, quse idem efficiant,
ficut etiam nonnulli lapides, quos
molliores efTe conuenir, cum cote
Iaeuigantur,duri enim vix ex fe qd
remirtunt.Nu igitur Ebenus quos
niam fuccum reddit , &ad coten^
pertrita in collyria conformatur,
durior^Quxfo id nonne commu*
ne habet cum ali/s quibufdam lis
gnis etia Guaiaco minus foirt^ fo«
lidis?Scd no eft credo expertus in
DE LIG. SANCT.
collyria Indicam materiam polle
digeri , 8c ad h^c fore quadamte^
nus aconiam. Id quod nulla qui*
dem mordendi cupiditate dico ,
quafi ncfciam Ebenum ligno fan*
<3:o rigidius eile,cum id nunquam
lapidefcat : fed vt oftcndani , qui-
bus ille probationibus nitatur,
qui nobis res aliter quam habent,
perfuadere molitur. Itaq; Guaia*
cum Ebeno fimilius eire, qui vtri*
ufq; notas aliquot collimarit, for*
th deprehendet . Nimirum Ebe*
nus in aqua non fluitat, Sequam*
uis non tota , tamen mcdullacea
ciuspars,nunquam mergitur.Ide
Indico propemodum ligno qmi*
nufiflime cociib couenit.CoIor In
dico ide, qui buxo, fed nigricans:
Ebeno alpedlus caudexque buxo
fimilis,decorticato fumma nigri*
ties: vtriqj vix lecabilis durities.
10
NON PERMISC*
Gzefa Ebenus dumfcit in lapidem,
adeo vr parte Iigniim,parte faxum
videatur. Tam dura Eunt horum
robora , vr rimis hifcere negent.
Rigiditatepr^eterea vfq; cb perui^j
caci, vtiiiTamox refilianr,ac ieiv
ram limamque vtrumq; genus re«
fugiat . Vruntur odore non in^*
fuaui , Palus tamen non (inc quos
dam fumi tjedio . Rimofo vtrum=*
que hiat cortice . Ad cotem trita
rufcfcit Ebenus . Itidem lignum
fere Guaiacanum quod a cote res
foluitur, ac colore mutat, in pallia
du rame no in rufum plane. Ebeni
Plinius duplex facit genus : alteru
arboreum, fruticas alterum. Illud
rarum melius, quod palmaru gene
ri aferibitHerodotus, quamuisia
Atticis Paufanias Cypri/ nefdo
cuius fide fretus, qui herbas ad ho
minum falutem cognorat , tradit
V
DE LIG. SANCT.
Ebenu nec folia nec frudus sede^
re,nec vlq a fole confpici: verum
radices elTe humo c6ditas,ad quas
crufcandas in Aethiopia artifices
efie ferutand? illius peritos, nec tes
mere nifi a fodiendi gnaris inues
niri: quas an vera fint illi iudicent,
Iqui a Pompeio in triupho Mithris
datico oftenfam viderunt. Certe
arbore plerumqj tenue effe narrat
<vti Solinus teftatur) frequentios
rem, vimine raro , in cramtudinc
caudicis extuberata,hiulco cortis
ce,& admodu rericulato,dehifceti
bus venis, adeo vt per ipfos finus
pars intima vix tenui libro cotes
gatur,lignu orfiiie atqj mediale eas
demferme & facie , & nitore, qui
in lapide gagate. QjiJe notae non
omnes vtiq; apparent in IndicoJ
Ceterum Diofeorides duo eius gc
nera cum indicalfet, Aethiopicum
NON PERMISC. II
& Indicum; hoc candidis Sc ruti*
lis difcurrencibus maculis frutico*
Ium intelligens, fubdit; Quidam u
fefamina & acHati ligna pro Ebe* «
no venditat. Vbi Marcellus mori
ligna fubftituit , & achanti vice “
fpinse Indicae, qua in parte Plinio
fubrcribir, qui inibi fpinam fimi*
lem Ebeni efle ait,fed deprehendi
lucernis igne protinus tranfilien*
te. SerapionMaurus tantum cum
quadam fpinae fpecie adulterari
fcripfit.Cur aut Marcellus
potius quam o-£(rajuiv« legat, ratione
fubiungit , quod fefamum in fru*
gu fit genere, itaqj aptius efle mo-
ri materiam vertere. Vetus aut in*
terpres ( vt Pandedar ius repetit )
Ailamina pofuic;pro quo Serapio
barbare faphfamphe,quo quid ve
lit,nefcimus:fi tame ex fide locum
hunc interpres reddidit.Mihi pia*
DE LI G. SANCT.
ceret afTamenia reftitui : quod cu
vetulo itcrprete no ita diflentit , &
ad huc dici modu ligna cornea c6
peri,qnaliaftyracis habenfrd^ quo
Strabo iz.Q^ui corneis milTilibus
limiles praepilatas tolilas exhibe;»
re alTeuerat . Quos vrofeos grses»
ci dixere , vndepoftea ex eo ftyra
ces milTilia illa vocitari coeperur.
Proinde couenieti us eft,vt cornea
ligna pro Ebeno vedi dicamus, pd
tius qmori:cu cornus nitore fplcn
defeereEbenu proditu fit: nec hos
mouere debet, qd feqtur, deprehes
di q> fungofa & inanis horu matcs
ria fit . hoc em in rimas dehifcerc
fignificat,& folutiora efle etia cor
nea ligna, ficut Sifipins Indica efi:
materies: qu§ quide in ta leolas cos
lore purpureo fcindit.Qiiod eb di
ximiis,vt etia fanftilignfdifFeren
tia aliquatenus ofiedcremus:quod
12
NON PERMISC.
ctfi prgduro exiftit robore, vt in ris
mas no diffluat,tanie cornus niro
re expoliri vel arte ne^t,id qd Ebc
no vernaculu eft.rupereft, vt mos
neamus, apud Pliniu Pala arbore
Indicam plurimu ab hoc Palo du
ftare,qua quidem Indije Tapientes
Cgymnofophiftas vocaOviditaii
fe fcribit:Alas auiumeius folium
imitari, Icgitudine triu cubitoru,
latitudine duum, frudtum e corti*
ce mittere, admirabilem fucci dul«
cedine,vt vno quaternos fatietrar
bori nomen Palie, pomo ariense.
Theophraftus ftruthiocamcloru
alisiimilia dixit folia. Hieeexfi*
cus eil fpeciebus , quas India pro*
fert , quibus conos galearum beU
licos adornant. Ita putant appel*
latam, quod emicet in altitudine,
a caryo Indico omnino diftingue
da,qd Pceni fucci b onitate butyru
b.iiij.
DE LIG. SANCT.
fupcrare prodideruilt. Id rcces lu^
xta ac inueteratu articuloru mor^i
bis, maximeq; gonagris 8c lumba
giniadhibcri.Ia vero quadcoftes
fum eft no fine caufa nos dubitafi
fe, an ideefiet lignum Guaiacanu
quod Ebenus,filentio no eft diftis
mulandu coniecfturse maxime fini
timum efIe,quod nonulli cocendut
apud Auicen. efteheftedee ,quod
lignu Indu notu interpretaf’,eiufq;
proprietate tradit validu podagrf
adiumentuccui cu prseter infinitas
alias-proprietates,lignu fantftu pro
defte compertu fit, non abs rc ad*
dubitatu eft: veru cu nufq ipfe de*
pingar, illo argumeto hoc afteue*
rare coiedantis potius eft, q ex fa
cieaclincametis veritate indagan
tis. prieterea qui potuiftettot infi*
gnes huiufcc ligni dotes , qua? in
vtendo calari nequeunt, prjeterire^
NONPERMISC. i;
Nimirum quod fanguinis ac iecis
noris vitia emedet,& amifTum bo
num corporis habitu reftituat,afs
fedofq; ex pedibus, vel etia artuu
compaginibus,fiuecaIida (iue fris
gida ex caufa,indifcriminatim re^
paret.Non impedio tame quo mis
nus,(i qui volent,in ea fint opinios
ne:(ed talibus mihi rationibusno
perfuadebut. Nam quid caufe eft,
quin alia atqjalia ligna India pros
ferre polTit.quse ex ^equo podagris
opitulentur^Quale eft K(?>-(j«,quod
Maftalignu fandtum credit, Aui=*
cennas non multu putat abefte ab
Almu^at .Qua omnes fere agrcftis
granati radicem autumat,ipfo res*
clamante;fuccurrit hoc artuu mas
lis,magis tamen appofitum,q hau
ftu, vt Ferro vifum eft, quin apud
Auicenna fradis tatum & luxatis
facere animaduertit. Quali vero
DE LIG. SANCT.
non multa reperianrur, quze intro
fumptaea vim habcac.Sed pergas
mus denouatandecurationc,c]|u3e
miferjE mortalitati heri ac nudiuf
tertius Cvtgraeci dicunt) data eft,
diccre.Equide cum re tam vrile,ta
fand^am ac prope adoranda a pros
fanis iftis inquinari vidca,vix me
contineo quin ijs fucccnream,quo
rum duriffimis legibus vindicari
iftos intererat, qui ope cielitus des
mifTam fuje fragilitatis corrupunt
audacia.Qji^ monftraquo nomis
necomodius appellem quam hars
pyiarum^nempe
Triflius haud illis monftrum, ncc
feuior vlla
Peftis & ira deum ftygi/s fefc extu
Iit vndis.
Qua velle longiffimea myfteri/s
medicinse pelles ife fummoueren
tur,qii£e experidi? femelcededum
NONPERMISC. J4
cfle ncfciur. No quia non pute ad
medicina ratioe opus elTe.fed quia
huiufmodi funt expcrimentoru fa
cra,a quibus fi vcltranfuerfum vn
gue defle<itas, polluas. At non tutu
(inquiOexperimentum.quibus ex
eode refpodeOjiudiciu dimcile.nis
fi enim exquifitis fulciatur demos
fl:rationibus,haud fcio an redtu vn
qua lint confequuturi,quo iftos ne
afpiraturos quide arbitror. Atqui
in altiflimo otio Auerroes nobis
^ Haliabbates,& Auanzoares, &
quos no ifti obtrudunt^Atq; fi di/s
placet, Galenu,Ariffotele, Paulu,
Oribafiu,Celfum, Aetiu,quoru om
niu Ariftarchos fefe profitentur.
Quafi illi viri vbi ratio defuit no
cocefferint experieti^. I fti vero im
poftores ne in re ta plaufibili otio
fi ac nihil agetes dephenderentur,
verfare oia ccEperut furfu dcorfum
DE LIG. SANC.
non dloliu Cvt ille) fcd dolum agi-
tare,dum permifcere fiia non cru*
bcfcunt,quje cum tam multiplicis
vfus mcdicamentocopulari rccu^
fant.Et fi maxime focietarem reci
peret, neceflaria tamen non cfiet,
cum nullius rei ad Hi%anicimali
curationem indigere fit exploratu.
Quid aut opus cft vbi no expedit,
fimilium remedioru vim ac coges
riem inculcarefPeruulgatum eft il
Iud,fruftra fieri per plura, quod fie
ri poteft per pauciora. Cseteru rei
per fc tantae non video quid rede
adiugi poflir ; detrahatur fortalTc,
addi fine periculo interdunon po i
teft:ita non fuperuacaneu hoc mo
db, fed interdu pernitiofa erit ope
ra. Neq; tantum remedi; vis infas
mabitur, verumetiam aegroto nes i
gotium exhibcbitur,dum tempusl
ac jmpcnfam perdet, at(]^ adeo in|
NON PERMISC. ts
difcrimen vocabitur, non quoduis
illud quid^,fed capitis: non fortu^
narum, fed vitae:non corporis, fcd
animi ctia perfajpe . At cur M ags
ncs,(i adiit Adamas,ferrum nequit
attraheref Cur ide lapis allio per»
tmdusacie ad fenon rapitf C^id
cft^ fcammonio cum iure pingui
non couenit ? quod ipfum cu aloe
pulchre coiungitur.Quam ob cau
fam vefter quoq; Mefuc dixir,nes;
que ambarum neque coralliu cum
illo cociliari poiTet quis peruagas
tumjiit,fcamonium cordi officere,
virufque ab eo depellere. An quia
naturali lege nulla cum i/s inter:*
cedit concordiafNcq; vero corah
lium,et;ii refrigerat, fcamonio con
lpirat,quod ipfum fponte alioqui
incandeicit,& fuccos incedit.Ad»
de quod omphaciris,quje congre»
gandi facultate pr£edita effilaxadi
DE LIG. S ANCT.
noxam refrenare rcamoni/ no
teit.v^u^ omnia magiimce pr^ftac
vnum cotoneu, quo dacrydion iU
lud prseparaf; alioqui nardi (pica,
<;aphura, tragacanthum (eu mafru
chc, illi ipfi refpondent . Cur ita?
quia qujedam vinculo nullo nedi
poflunt,qu£eda vitro coeunt. Atqj
hoc ipfum nulla ne ratio docere po
teritfminime profe(fro.Attota ra-
tio medicina inuenerit, C meliore
reddidille non dubium)quid opus
erit ad farcoticon,quod Gal.inues
to ex ^rugine cera & oleo confedu
eft,alia ex ratioe fimilia comifces
re?quo modo in cephalico ab Em^
piricis promilcue fa ditatu ide que
ritur tertioMethodi thcrapeutic?.
Na etfi conftat non omnes ab om
nibus fimiliter affici, qplurima tas
men eiufdem fpei in idem mifccs
re, ne quid vili corporis natur^ des
NON PERMISC. i6
fit,vr ratiocinacisforte fit, ita non
emundli nec^uedemoftratione ve^
ritatem eruentis, cenfcndum.ficjui
dem (vt eo in loco tradit Gal.) in
commiftisfpeciebus non feruatur
adriofusecuiurcij fubfiati^fiCjVtin
vnacjuacjj fubftanti^ fpecie no de*
fit cjiiod morbo curando coueniat.
Nouimus indicationes (cuius em
id eft negotijV) tu quibus in rebus
rationis confilia capefierc opor*
reat. At omnia methodo lefe cu*
randa non prsebent. Ac flrupor eft
experimeta methodo velle tra<^ta*
re. Neque enim Galenus ifta vn*
quam confudifie vifusefi:,nec qui
Galeno pofteriores in artemirabi
les extiterunt. Nonne Sapphi*
rus anthraca reftinguitJ^quod ex*
3erirnento haberi nulli non com*
certum . Dicant autem qua me*
:hodo in hoc vtentur remedio^
DE LIG. SANCT.
An diftindlionibus admonendi ra
tionem viamq; nobis prsefcribed
Nihil attinet hoc loco ftercus cas
ninum in mentem vobis redigere,
non etiam hirundinu cibos, no Ia
Ipidem viride in ftomachi malis,
non lupi corium in colicis, no fexs
centafimilia.Qjiantominusi/s in
morbis , qui ratione depelli nunq
potueruntf Et quo tandemodo i/s
percurari ppircnt,qu? venantur ex
obfcuris ^ Attamen defignatores
iftos coelum terr^ mirceptes video
nunqua definere:fed velut mulcas
fepulfas proteruitate ofl:endere,ac
procaces identide alfilircj^^quibus
arcentur rebus. Quare vt difficile
fit creditu, vnum medicamentum
naturis omnibus conuenire,fieriq;
polTe,vt natur9,qu2e interdum fibi
cotrarise funt, ab eodem reftituan
tur;cum idem Ariftoteli fimiliter
NON PERMISC: 17
fe habens,femper comparatum fit
facere idem, contraria enimnung
efficiet , quod contrarioru contra=
lix fint caur3E,& perit quicqj ineo
trarium & a contrario. Cumq; nU
hil quod agit, in eadedifpofitione
producere habeat efleduscontras
rios,ita vr proportio eius quod ha
bet potentia cotraria operandi, cu
fe habuerit ad contraria, neutrum
illorum efficieteadem potentiarta
ceo alia axiomata, quse proferunt.
Qux quidem omnia in methodis
ca recipimus curatione, non aute
in ea , qux morbos experimentis
profligat. Tamen nos lignum fan
d:um eodem modo apparatu, cors
poribus varie affedis coducere tes
ncmus.SanandiTq; diuerfis in vno
corpore morbis, imb pluribus etia
in corporibus ipfiCvt fpero) valere
probabimus, ac docebimus omne
C.f.
DE LIG, SANCT.
aliorum medicamentorum focie^
tatem afpernari.Quamobre lio-ni
in primis natura, vires, reduique
pr^parandi modus perferutandus,
de paulo etiam altius morbi genus
explicadum,firmiffimis adiundis
yt ceciderit rationibus.
Qjjid fit lues Hifpa;=
nica.
Incipiemus igitur a definitione
melius,nugas enim perfequi nolu*
mus hoc tepore C nugas voco nos
mina.qu^ varise ipfi ku gentes in
hac miferia indiderunt) altercatio
neTq; de mentagra, de elephate, &
fimilibus.appellet aut quifqj nouii
malum quo volet nomine, dumo^
do dc re nulla fit cotrcuerfia. Ne^
que enim nos hac appellatide tam
foedi tamq; turpis affedus, clarif:
fim^ geti derradum volumus: fed
NON PERMISC. 18
monemus primam omnium, con#
tagcm iftam ex comercio cum nos
ui orbis infui an is c6traxi{Te,a qui^
busCvt cft veri{imile)labes illi po
pulo familiaris in hanc facile de?
riuata eft.Confenfu etiam moueor
dodiffimorum ira appellantiu,im
primifqj Erafmi, hominis fummi.
Sed vocer cui collibitu fuerit,Gal5
licum, vocet Parthenopoeum,vo=s
cet Neapolitanum C nota funt hi-
dorix tempora. ) vocet adextres
mum fuo quifq; arbitratu . Mihi
videturredelic definiri: Publica
contagio affridu maximeque in
venere contrada , quse fanguine
humoribufque inficiendis occulta
quada qualitate cu oibus fere cors
poris partibus,tum prsecipue icco^
ri affedum inducit putredinofum,
& in puftulas vel vlcera vel abfcef
fus degenerante, quse poft partem
c.ij.
DE LIG. SANCT.
qxix illa traxit,in facie fjepc rege«
fta fefe offendunt, aut in iplis latet
faucibus,non fine doloribus excru
ciatibus.Scntiut igitur nouu hunc
morbu oi q; memoria fuperiore im
cognitu genitales fere partes, quas
a concubitu hoc malu tentat,pufi:u
la,vel vlcufculo peni fiue preputio
oborto,multis interduvelutgema^
tibuspedinis in ambitu,pdq; fero
tu huc illuc papulis, vnde pudeda^
gr2e ioculari primu dicacitate Cvt
femperlafdue ^peax in alienis mis
ferijs efi: natura humana) vocabus
Ium hsecfibilues adoptauit,& Cei
tarum vulgus grofiTam verola vo^
citauit,Iudicra & ipfa ni fallor,no
menclatura,qubd puftulis vndiq;
totum corpus fcateret exanthema-
tum morc,quoslatini varos dicut,
vt pleriiq),non omnibus tame,acs
cidit.Iam vero adlitoaffricatoquc
NON PERMISC. 19
ad penem maIo,nonnuquam vfus
iienir, vt virulenta colluuie ad ins
giiina vomic9 durioris erupac ima
gine,quae gladia, quas «jactos vocat,
obfidione vclut ambiat &circun*
uallet. Hsecfi fuppurat frequenter
bono eftjhacfe expurganteCvt fe*
runt) iocinore,modo inter initia
tota foras eliciatur illuuies, coile^
dionis cmiiTacuIo longi temporis
tradu rcclufo , vr in virulentis fic
idibus.Qubd fi peltifera vis in ie
cur. regeratur, certum eftlucm non
euitari.Hoc morbi genus cancro*
Ium vocant bubone, ali/ pulinum
dicaci etiamnum feommate nota*
tes velut equuleo infidcrc,quando
diuaricatis incedant crufculis,qui
eo malo implicantur. Exigua hjec
elTent , nifi crudelior labes incru*
defceret.Nam fub vefperam huius
luis fiiror in caput fcapulafq; graf
DE LIG. SANCT.
fatur,quifolisortu paulum remit^
titur:deinde pofteaquam dclituif,
in artus compagerqucfeuitj&inj:
ternodia magis occupat, coueftien
tes quoque offa membranas diro
exeft tormento,atque ad medullas
impetu fado delabitur, offaq; pus
tri carie perforat ac fyderatione,
tum duris tuberibus^ amiffo priftis
no aequore in gibbera attollit. Car
tilagincs quibufdam mometo des
pafcitur,vt Deiphobi perfona fic
affedros agere credasjaceracrudes
liter ora.
Ora manufq; ambas, populataque
„ tempora raptis
3» Auribus,&: truncas inhonefto vul
»> nere nares.
Adeo natiuum omnem decore adi
mrt,&exarpcrarum tumoribus cor
pus reddit, callis obdurat, finibus
NON PERMISO. ;
acfiftulis cuniculatis fuStus exca=
uat,lacuno(is cicatricibus detur»
par , priuatas item alimento par»
teis extenuat, additarnentilque in
ofTeam duritiem concreicetttibus
velut appedicibus quibufdam tam
pertinaciter offibus offirmatis, vc
auelli nullo queant diuorrio ele»
liat. Et quamuis fint,qui abfccde»
re offa negent , tamen frequentet*
colIe(^f:ionibusetiam faniem cru»
dantibus turgefGere videas, 6cta»
bo diffluere. Interim vis htec ma«
iorin fumraa reciprocatur, vbiTe
lephia, vbi Chironia fufcitantur
vlcera,aliaq; ferpentia rebelli adeo
contumacia , nullis vt auxilijs cc»
dant.Hinc facer ignis, aphtb^, no
m^,phaged^n2e, impetigo,pfora,
fera lcabies,6(:quid nomaloru^ vc
Pador^ pyxis potius cenEcndavi^
't' ‘Qi^-
V>'.v- -‘3’’
r ' ;h!
DE LIG. SANCT.
deatur,quamCvt fatyrici verbis V:<
tar) circunfilit agmine fado Mor
borum omne genus. De ejua non
efl:,qubcl pluribus agam,ni{i quod
ex contagio non fumta vit^e perni
tlem inuehit fed diuturnitate cele«
ritatem aliarum peftiu compefat;
dum horrenda fui foeditate morta
litatem refpirare haud finit,& con
clamato vitae folatio longum vas
Iere dicit.Ita non potuit olim haec
noxa extingui,vt vel fapientes as
nimum cogeret defp6dere,nifi acs
cefliflet diuinum fandi ligni pr^fis
dium.Cfterum finitione illam fus
periorem nuc cxaminemus.Publis
cam diximuscontagem.qubd tam
viros quam fceminas, pueros q fes
nes, proceres q macipia,magiftras
tus q humilem plebe, attadu cors
ripiat.Senfere quoq; hanc labe vir
gines &infantcs,& monaftic? ^ ft?
NONPERMISC. 21
puritati dediti : neq; folum in Eu*
ropam , ied in Africam quoqj Sc
Afiam tranflataeft,vt ab Indis ad
Hifpanos qui nobis importarunt,
ferplit. Contagium autem appella
mus vulgare malum, quod conta^
<Stu corpora labefadet . Eft vero
vulgarisGaleno morbus, quicunq;
vno in loco multos inuaferit . qui
ii hoc etiam adiit vt multos peri^
mat, pellis . fed quoniam cotages
quadam inhalatur, S>c conuiduab
vno ad alium traniit,affi:i(Jlu con^
tradlum adiunximusrad indican-
dum contadum huiufmodi pah
pabilem &corporale,vt in i/s qui
ex cubitu cuinfe(flis ea lue impiis
cantur: qui iicut mamaru fudlu in
fantes malu trahut, q lintea cotre
<!lat ab ijs impurata, maxime qui
bus indormierunt aut defudarut,
proinde aliqua eife mora oportet,
DE LIG. SANCT.
vt corpora hac macula cocipiantJ
alioqui no carerent periculi fufpi^
cione,qui illorum tradant vicera.
Hoc autmalu vix ab interiore na
fcitur alteratione/ed externa onV
go eft. funt etia quibus hanc luem
potus attulerit , propter rara oris
regione faliuse^qj vligine perpetuo
humefcente, qu^e valis atta<^ fa^
cile vitiatur, 8c putredinem tenera
parsfentit. Equideobftetricenoa
ui,qu^ du mulieris inquinat^par^
tu exciperet, hoc morbo correpta
fuit, nulla tame foetui noxacomu^
nicata,vfqj eb afficiendi corporis
pr^paratio.queadmodu Gal. pro^
didit, vel maxima pars cftmorbos
ru generationis. Verum ageprodu
catnucquifpia fipoteftin aflidua
vitas confuetudine,& corporis di*
fpofitione , vnum quempiam hac
lue occupatum, 5c de finitione illi
NONPERMISC. zz
lubens decedam : fed nemo pote^
ritCopinor)hoc cerre in orbe, nec
adhuc inuetus cjuifq quauis impu:^
dens , qui talia feribere fit aufus:
tametfi non defuerunt, qui folo o^
dorc contrahi dixerunt . Qua de
re poftea.Adieci deinceps , maxi=:
meque in re venerea,^nonper^s
que velox huius, atque fuit olim
mentagra tranfitus , quse ofculo
protinus infigebaf, quali intenuio
ri,qui cito traffunderetur vapore
illa relideret contagio : h^c vero
in cralTioribus delitefcit humoris
bus,6c adhterente habet vifeiditas
tem: ideoq; attritu ac calore opus
eft , vt in adum exeat contagios
fum virus,quod quidem vligo ob-
feoena in meatus cauaque corpos
ris inlinuet , quia partes humens
tiores putredinimagisfunt obnos
xia; . Non negauerim tamen fieri
DE LIG. SANC.
interdum pofle,vt ex vcnereo c6*
plexu coles aut genitale non con*
iiitfteturjdc a puftulis non laboret:
liquidem vbi materia , qux fomi=*
tem habet , aut mordax non eft,
aut fupra modum eft tenuis, clam
culum obrepit iecori,ficq; diffufa
in totu corpus venenata caufam
in alias partes tranfmittit.qu? po
ftea virus illud erudant & in aper
tum proferunt. Adde quod ex vcs
hementi verendorum agitatione
meatus laxatur, & tanquam tranfs
fulis cribris,qu2E inde oriutur com
tagia nullo colantur perlitu,ita vt
partes illje minime infeftentur,fi a
coitu eluantur. Certu nihilo tame
minus eft colladaneum ijs fore,
qui in venerem ruent prsecipites,
tantoq; magis , quo quis falacior
fueric.Verum enimuero non iniis
ciaboriponte principio nafei pos
NON PERMISC.
tuiflfe vi quadam caelefti. Quippe
totum vulgarium morborum ge«
nus,Gal.authore in Epidemia, ex
c^li ftatii proficifeitur . Hoc aure
tempore nifi ex pollutorum conta
<3:u afFriduq; gigni , vix credibile
fit. Graflatur autem peftis haec in
loculorum muliebrium fpurcisia*
tebris, hinc ex concubitu tentigo
immedicabile peftem concipitvh
cufculis praeduris , fed nullo fere
fenfu pernitiofis illicdelitefcentif
bus.Ex quo intelligitur tanti mali
vix alium effe fontem . fequitur,
affedum putredinofum inducere.
Quem putredinofum appello, quo
modo Gal.habirus in putredinem
pronos vocat ernmifiovoiP.if, non quia
velim hunc affedum calidum 8c
humidum effe, neqj tamen frigidu
& vt Maffa crepat, aliqualiter fics
cum, quod proculdubio curationi
DE LIG. S ANCT.
repugnat.-fed qualitate occulta dl
co cum deteriori coditionc, in qua
eft hepar du in iprum,virus illud
inuadit.ea ob caufam adiuximus,
occulta fua qualitate. Et fieri quis
de potelt vt iecur nulla ex primis
qualitatibus ^grotetficuti eoru cor
di accidit, qui a veneno fubftatia
tota deleterio enecatur: nihilo ta=
men fecius humidus fit necefle eft
affedus,ad gignenda putredinem.
Nihil em calor citra humidu has
bet putrefacere, vt aitGal. 8c fatis
eft aduentitiu efte calore illu.Qjia
ob rem noxia ac peftilens qualitas
tandfper pullulat in iecore,du fan
guine aliofq; deinde humores fine
intermifiione inficiat, ac fanguis
ne quide in aliqua: velut fuppuras
tione couertat quauis fluxio confis
ftes no vbiqj puris habet fimilitus
dine, fed alius quide putredinis ap
NON PERMISC. 24
paret modus, vtHip.in Epid.humo
res vero in crafTam quadam 5c ab^
furda immutat glutinofitate. Re=
<3:e igitur hoc additu . Na fpiritus
vix Wdit, etfi inter initia ratus ab
vlceribus foeuor dicitur exhalafle,
vt ftatim inficeretur cuius odor na
res conrigifiretjquod vix credibile
videtur. Quauisinanimalia,qu£e
spiritu letale cocepilTent ^longili
fime diuagatum legi.Diximus de*
-inceps, in pullulas &c. quod alise
q[uoque contages afFe<fl:um indu^
eunt putredinolum, qui fi abeat in
vnum aliquod eorum qu£e dixi s
mus, cum hac lue affinitatem has
bebit , vr non dubitauerit Leonis
cenus huiufmodi morbum finis
re , pullulas ex varia humorum
corruptione generatas , propter
nimiam aeris in calore atque hus
rogitate praefertim intemperiem.
DE LIG. SANCT.
pudenda primu, deinde reliquum
corpus cum magno plerumq; dos
lore occupantes, in qua diffinirios
ne quid defidere ij cognofeer, qui
noftram exade intellexerint. Au
tame puftulas ille huiufce mali ge
nus^cenlet , quod affe<Shjs ille pus
tredinofus eas fpargat per corpus.
Nam putredinis munus eft coms
muneCvti tradit Galenus) vt pars
tes eas corrumpat in quas impins
git. Verum cu interdum non erum
pant puftul? foras, fed vlcera fe tas
tum & abfcelTus oftendant, aliaqj
putredinisindicia: ideo per difiun
itione enuntiauimus . Neq; enim
puftularu vna femper forma Cctia
li illae vlcera 5c abfcelTus plurimu
praecedunt.) Nam imaginem fere
reddunt fummae glandis , vt ele<
ganter Sypliilis,Speciesmorbi no
ua puftuia fummae
NON PERMISC. 2S
cladis ad effigie, pituita marcida pingui^
Tepore juce multo no pojl adapta dehffces '
Mucofa multum fanie tahdcp fluebat.
Interdum planae funt minimeque
extantes , fed fcabrae tamen in fus
per^ficie , ac colore incandefccn -
res apparent , a quibus refolutis
fquamis caro fubiedra erofa vide*
tur. Aliae varis funt fimiles , figu*
ra rotunda, a quibus exempta cru
ftula , caro emicat rubicundior ,
nonnulli latiores habent, fed quae
fupra cutem non exturgelcunt,
fquarofo cortice, quo refolutoxas
ro fubliuens fe prodit . Quartum
praeterea genus eft, quod remotis
fquamis albicantibus, cicatricifis
mile remanet, a quo fanguis inter*
dum manans fanationis minatur
difficultatem.Hoc fcabiem reprae*
fentat ficcam , caeteris plane dete*
rius, quod etfi non ita erodit, fer*
DE LIG. SANCT.
pendo tamen vari/s intcntatifquc ■
locis inlidet : funt Sc alise pro hus
morum qui corrumpuntur varies ’
tate,raro enim fyncerus & impers ■
mixtus datur fuccus . Porro quis
buidam, nullis fe puftulis cxcrenti
bus,vlcera innafcutur, maximeq;
in i/s,quos argento viuo illitopers
curatos redux ex cotadlu morbus
repetit. Hxc frequenter in guttus
re palatdqj ferpunt : fic abrceflus
ac tubercula,poft diuturnos dolos
res cxcuticnre fe tandem vi expuls
trice,maldq5 foras cxultante,ad cu
tem compellunturCtales vomicas
ac panos, gummas fere nominat)
ex quibus intelligutur illa qu? poft
partem &c.addita ad demonftran
dum non fecurmodo boclabefas
dtari cotagio, fed deinde cerebru.
Nam hxc lues propter putredinis
craflitiem, vix ad cor c6meat,alis
NON PERMISC.' z6
oqui perimeret. E quo fit vt fimul«
atq; qualitas illa noxia in cerebrii
irrepfit,puftul? fere priusemergit
circa frote ac tepora, q alia quauis
corporispartcmrpr^ter^ vbi cepit
malu.Eftenim humidiflimu ipfum
cerebru,proindeq; humores illicco
diti facile patetputredini.Incipiut
autCvt diximus^circa pudeda,qui
bus ex venere ortu habet morbus:
alijs vero in locis pro eo atq; intris
tio infederit.Diximus prsecerea in
ipfis latere faucibus,quo intelligaf
vlcera in ore dcpafcetia illuuie ce«
rebri magnopere concipere : illae
enim cerebru per lacunofam caui^
tatem a fuis fe rccremetis emugit.
Poftrcmo, non fine excruciatibus
doloribus,quippe ob meningas va
poribus ex putredinis habitu eia?
tis affedas, grauilTimetunccaput
laborat, in fcapulas , artuumq;
d.i/.
DE LIG. SANCT.
iundurasper neruos Sc perioftea^
hoccft,mebranas offa conueftien
tes, degrauans moleftia diffundi?
tur : <]use nifi prouidearur, vfq; cb
inualefcic , vr fepe mortales adi?
gar ad defperatioqem. Atq; his to?
tam cumrecetis tum veteris mor?
bi vim ac naturam faris a nobis
explicatam arbitror, quantaq; fieri
potuit breuitate.Vtemur aut in fe?
quetibushac diffinitione cu opus
erit, du aliquis ea viti; conuicerit.
Huic malo nemine adhuc fola ratio-
ne mederi ^otuijje.
In hoc igiturmaloexpugnando
dodifiimi phyfici non fine caufa
claborarunr.Ettantoru affeduum
femina inueftigare ficuti par erat
conari fimt, optime intelligentes,
nullum affedum incognita caufa
tolli pofie. Ijdem non generalem
modo caufam contemplati funt.
i
I
NON PERMISC. 2'
quam partim in vires allroru con#.
tulerunt, partim in humidu c?Ii fta
tu,nonnulIi in virus cum elephan*
tiolis coitu c6ceptum,in alias cau=
fas ali/ . Sed particularem etiam
ac proximam originem non neglc
xerunt. Et materialem quam vo«
cantcaufam, corruptos humores
ftatuerunt;EfFicientem,iecurafFes
ftum: Formalem, pullulas, vlcera,
c^teraq;, quae lymptomatu quoqj
numero accedunt:& finale Cfi di;s
placer)putredine,qua nimiru cor^
pus ad corruptione fpedat.Quim
ctia exteriores interiorefq; caufas
funt fcrutati,& ex intellinaru cau^
faru aucupi/s contineres, quas cos
iundlas vocant,pofuerunt, dc com
caufas, 8c fouetes,8c quid nonfln^
ucntus ell etiam, qui huiufce mali
fundamentu fola fecerit pituitam,
atram bile alius , alius item aliud.
d.ii/.
DE LIG. SANCT.
Officina vero qua niineram vo=*
cat , iecur omnes faciunt . cjeteras
porro indicationes ex methodo
eos in cura attuliffe credibile eft,
quibus tame efficere nemo potuit,
vtabfq; argento viuo vel minima
eius luisfpeciemleniret.Quaqno
defuit, qui libris etiam in vulgus
teditis, fua fomnia experientibus
profutura crederet, temerario me
Hercules aufu, & fiducia de fe ma<
iore q qui pati pofTet alios fua exs
cogitare. Certe ali; experietiam fc
re cu ratione coniunxerutrfed ita,
vt cu de re Ipledide perorauiffent,
ad eam experietiam inuiti delabea
rentur.Nempe tota propemodum
opera eliciendo peffimo illi venes
no impendeda, alioqui caufis ali/s
prouidentes , morbu no elidimus,
led corpus laceffimus. Veru noffe,
quid excutiat ac deleat hac pernis
I
t
NON PERMI SC.’ zB
tiofam qualitatem, hic labor, hoc
opus.Neqj em nifi cxperietia ducc
ad vera mali huius curatione per*:
uenimus,ac fere per defudationes,
fputifmata , faliuarumqj vligines
fauciu fubeutes anguftias . Ex quo
coftat cliciendu eflc vndequaq; vi
rus.Na ad nocetcs argeci viui illis
tus qua ratione ventu fitmo facile
quifq dixerit,pr^fertim in natura
cius medicis , vt ingenue fatear ,
haud fatis explorata. Gal.em nuh
lu fcpericulu feciffe confitctur,(iue
deuoref fiue foris admoueaf ,intes
rimere.Quida vero natura eiushu
mida ac frigida ftatuerut,alij cotra
calida & humida;qua ex temperie
vinci p cotrariu no pollet putredis
nofus affedus,q ipfe madete videf
caufam habere. Et in maxime ras
tionalibus q volutcalidu humidu*
qj argetu viuu,i/ caufam acbalim,
d.iii;.
DE LIG. SANCT.
Cvti vocat) pituitam conftituunt.
Equide Aegineta Paulu, calidum
hoc ficcumq; facere Rafcm dicens
te audio:cu tame feptimo fu^ ars
tis hydrargyroteftctur in medicis
nsBvfum no magnopere accomos
dari,^ venenum reprsefentet: efle
tamen aliquos,qui concrematu in
cinere, miftumqj alijs aduerfus co
licos & iliofos in potione exhibes
ant.Huius aut cremadi ratione ab
antiquis tradita nufq reperi prses
terq vno Azarauio,que Serapione
dixerunt, Arabe quide,nec ita pris
fco fcriptore,fed q cu fulphurecos
cinnet, & Zinfiphur , quod vulgus
cinapru cinabriumvea cinabari vt
opinor faifo creditu vocitat, chys
mift^ aut noftri alia etia hoc curat
ratioe,ex ftillatitio & medicato k
tice,qu5 ^ici chryfulca cu Bu
dfo poteil ab extrahedi qua habet
'NONPERMISC. 2p
auri potentia, Galli aqua fortem,
& a departiendo vocat Italia: hac
vtentes adeo valetudini noxia ex=
periuntur, vt fumus eius bullientis
infpiratu exhauftus vitalia labefa
^fare cenfeatur. Quam rem cauet
etiam diligenter artifices.Eft & a=
lius iftius rei modus, quo hydrar?
gyro fublimatu candefacit ide Se^
rapion . Qjise apparandi rationes
vires habet quadamtenus inter fe
diuerfas:tametli lingula horu mes
dicamenta tum calfaciendi tu (ics
candi vi funtpr2cdita,adeo vt nul-
lum iftorum plane retineat vini ar
geti hac in curatione facultatem,
folet tamen fuffitus nefeio qui mi
rifici,at omni vitg fupplicio f£euio
res concinnari eodem propofito.
Sed ad virtutem nos elfe attentos
iubent. Quali naturale robur ea
fuffimenta diflipenr,qU9 magnam
DE LIG. SANCT;
quoque ipfa partem luis iftius pfe
runque deterioriloco relinquunt.
Qua: caufa eft cur Syphilis in h^c
eruperit:
„ QMocirca totu ad corpus nemo mdeatMi,
„ ludice me, certis f orta jje erit’Vtile mehris
„ Clm papulce informes^chironid^ylcm
pajcunt.
Ex chymiftica vero ratione meta*
morphofis illa,vtabftergendis vl*
ccribus mirifica planeqj diuina eft,
ita curado per vndiones malo vix
locum habere deprehenditur. Nec
audiedus ille eft, qui vera hydrar*
gyri reftind:ionem autumat prjB*
cipitatum vt vocat,& vtMafIa,an
gelicu puluere, qui negat fe loan*
ni a Vigo rubrum mercurium ap*
pellanti, acceptum referre:cum ta*
me ante quindecim ferme annos,
quam hic librum fuum §didiflct,il
lius confidendi modu feriptis tra^*
NONPERMISC 50
didilTef.IlIe autc,quem fupramos
nuimus non audiendu cfTe,hydrar
‘gyri pr^paratione,quse vcl amaras:
rumoleo amygdalarum, vcl ieiuni
faliua elaboratur, occultatione ac
torpefacStione potius exiftimat, ^
veram extin£l:ione.quonia alicubi
Rafes prodiderit, argentum viuu,
quado extinguitur,ardes efTe.Ats:
qui meminifle debuerat Mefue, As
uiccnna,ali6fq; in fuis ad fcabiem
vndionibus,exanimatum,fiueCvt
eoru vocabulis vtar) mortificam,
argetum viuu expetiuifle,non eres
matum feu pr2ecipitatum,vt appel
lant. Quomodo in illo Mefuas ad
Icabiem: Ad/KW^e argentum \iuum cum
faliua extinHum:vbi perpera quidam
cum faluia,fccunda (yllaba coftan
te ex u & i,no contra,legut.In quo
nihil hsefitandu duco. Quinetiam
palam eft no fentiri id, quod qu$=
DE LIG. SANC.
ritur auxilium,in cremato argeto
viuo, quale in extorpefadlo dilua
t6q;,ieuCvt illi ipfi hanc voce arri
derc video)occuItato.In ijs falre il
linitionibus qu^ ad totiusfpedat
curationem: tame nequaq inficias
iuerim, plurimum alioquin emolu
meti ifti lui hoc ipfum allaturum,
ctiafi medicoru pleriq; vfum cius
per os fumpti fupra modu detellen
tur,idq;Cnifi fallor)haud immeri^
to. Quos tamen meminifle opor=
tuerat,hoc & antiquos in multo le
uioribus malis vfos , & quicquid
venenu eft non continuo ficut ab
omni vkx cofuetudine abhorrere
<lebet,ira procul efle ab omni mes
dicinze vfu atq; cofortio exploden
dum,& tanq inofiPiciofum prorfus
rci;ciendu,perinde quafi perpetuo
exulare mereatur . Declarant hoc
viperae, quas in Theriacc vfurpai
NON PERMISC. 51
mus.Quinetiam araneos olim ex
vino in eorum morlibus prjebuit
intiquitas.Erpbarmacorum bona
pars veneni nomine coprehcndu,
“ur.Sed 6cPhiloft.Aerculapi/ filios
venenis ad multas ^gritudines fas
ubritervti didicifle larcha dicen
:e inducitcquoddiuinationi tame
ittribuit.Qjiafi venenum veneno
[it antidotum.vndemiftoru venes
iorum acceffio folct interdu falus
:aris efTe.Qua.de re iocusextat as
)ud Aufonium Gallum mire huic
oco faciens,quem ideo fubiunges
•e placuit, vt hoc magis intelligat
>mnes, argentum viuum in venes
lis haberi.
Voxica c^lotypo deiit\xor tncecha marito
Nec fatis ad morte credidit ejfe datum:
Aifcuit argenti letalia ^ondera^iui,
Co^eretyt celerem \is geminata nece.
y,uidat haec f p,f adiit difcreta\enenu:
’ DE LIG. SANCT.
Antidotu fumet, qui geminata bihit.
Ergo inter fefe dum noxia pocula certant^
Ceffit letalis noxa falutiferae:
Vrotinus &r'\>acuos alui petiere receffuSy i
Eubrica deie2lis quayia nota cibis.
Cluam pia cura deuljpdefl crudelioryxor:
Et cufata yolunt,binayenena iuuant.
Qus verba profe(!ito fatis mihi vi
cietur effe ad reprimedos iftos cos
mixtores.fed de ijs alias,nuc tjuod
inftat fequamur.Nepe argentu vis
uuinnoxie nonunq intro fumi,ma
ximec|; crema tu, perhibemus. Tas
metfi virum hac in refani iudicij
artiTq; experiente requiro, qui fum
ma ipfe cum cautione prudentiacj;
ad hoc aggrediatur : a quo nihil
non tentari velim vnde comodum
aliquod fperet.fed facicndu ita ius
dico,vt velfenfim eius rei qu^ Ix»
dere putatur, modus augeatur dos
nec primum nihil nocuiflc, deinde
NONPERMISC. iz
etiam iuuifle deprehenfa fit.Qiiatf
recu peftifcra contagio veluti be^
lua qu^da fit.idcirco medicamen^
to ex viperis quafi feris contra fe^*
rampugnanduGal. ceniebatcfimi
liter quonia lues Hifpanica (celes
ris velut pcena eft,autqua(i
Cvt Philoft.ait apud Indos eP
fe)igne quoqj expiatorio purgans
da mihi videtur, tanq cratere illo
veni?,que idem 'Zyuf ^uyyvafiHf VOCari
fapientibus dicebat.Ergdnecinere
iftum egregium tantum hac in cus
ratione laudabimus ^ Atqui pelH
etiam c5modare,‘qubd putredinis
vndiq; viruseuocecatq; proliciat,
ndnulli tradiderunt.fed ex auro a
fe parari quida profellus eft,vt no
bis tame nondu id pr2eftiterit,neq;
«rfum eius cdocuerit.Ego vero for
mulam illam propemodij me res
acre puto,ncqj tamen tam prctioli
DE LIG. SANCT.
thefauri adita diutius efle claufa
patior. Igitur in fublime fcanfilis
in hoc expetitur hydra rgy ros, que
Mercurium chymiftae vocant fu*
blimatum,h£BC appedi poftulatad
fex vnciarum pondus,&ex tritici
polline comifeeri atq; in malTulas
cofingi, butyro affidue manus obii
nedo dum agglomeretur. Deinde
deftillatioe quadiu euocari liquor
aliquisex eopotcft,aqua extrahis
tur.Porrb ex vna auri portione &
ftillatitij illius laticis partibus fex
concorporatum fieri iubentCamal
gama vulgus chymiftarum nuncu
pat.Oidq; in vitreo vafe habet in ci
neribus infurnibuli media fui pars
te confepulto, molliffimo cotinue
vtetes ignijvbi cruftula confurgit,:
quse veluti j-gao? qujedam cocorpos-
rato innatet.Nam paulatim adeo
ftura cius exiftit. Ac quas fubinde;
NON PERMISC.
emergit» ligula fenfim demitur
in aliud vas tranlFertur tatifper»du
aliquod appareat fic nafeetis cru^
ftul« argumetu. Has omnes fimul
colledas in vas aliud priori no dif
fimile reponut,quod ampli efle vo
lunt orisjtamq; latu q logum, nec
quatuor excedens digitosild inii*
mili igne cofouent nec operculas
tum nili vna chartula,ne quid for
dis eb fe infinuet.Quolocotadiu
tenent, donec irrubeat,aut certe lu
teo flauelcat pallore: fic em ignk
c6mercio,vt Galenus adPilone,
multa redduntur meliora, & latens
tem in fe naturam in apertum pro
feruntrquippe domita ignis necef
litate curationi fiunt apta.Talem
habes auream vere ex liydrargyro
cinerulam,quam ab amico quoda
AlcumiftaCvt vulgo vocanOmas
gnis profefto precibus vix extors
fi.Hunc puluerem ficcu appellabat
omnis excremetici; humidi cxpet
tem.Seci&; illum ipfum rurfusaps
parabat, quia no nefciretCquod ad
Pilonem etia tradit Gal.)plurimu
virtutis auxiliatricis exhibere pr§
paratione. Hunc igiturin vafe fis
€tili illito recoditu adobruebat vis
ni ftillatitio liquore ad infinita te
nuitatem dcdudlo,ita vtdigiti cirs
cfier altitudine fupernataret is las
tex,que ad igne abfumcre permits
tebat, ac tertio fimilircr opus repes
tebat,tum ad vitimuex intubi vcl
buglofli deftillato ibre ibi ad igne
patiebatur efle,vfqj dum plane res
iiccatum haberet.ex eo autem fic
pulchre ac fedulo accurato modu
oboli dabat:cxalio non ita cofla*
to tantu a granis quinqj ad nouem.
iAddebat ad illum aloes vel dacrys
di; filiqua/accharis, quod fat efle
NON PERMISC. 34
videbatur, vel i catapotia cofinge^
bat.Imperabatauteabftinetiam a
fumptionei horas fere fex,& duas
fomni horas ab eius ftatim vfu c5
cedebat. Hocmedicameto tu fuper
na,til inferna ad miraculu exinanis
untur euocatis corruptis omnibus
incoditifq; humoribus,ita vt coua
lelcant intra nouedies omnes hac
lue deteti,atq;adeo arthritici cons
clamati , itemq; pefte laborantes.
Hoc tam prseclaru myfteriu nolui
diutius fupprimere.Quod aute fu
pra fide eoru qug pollicetur excels
letius habet, alio tepore diduri fus
mus.Meminiife tame oportet res
creadas elTea prima ftatimexpurs
gatione vires,quodelixaticapi iu
re comodiflime aflequemur,!! rurs
fus leui vomitione fefe exonerat
nemine perturbare debet, tu carnis
bus reficiedus & meraco qoptimo
e.ij.
DE LIG. S ANCT.
totu die.H^c habui quae de aureo I
puluifculo noftro dicerem rquemi
fcio plerofqj vt inhumanu ac diru’
qlogiflimein barathru vfq; depub
luros, vel eam ob cauiam ^ fiiblis 1
mari, quod dicitur,vt veneni prae-i
fentiffimi fiat mentio.qui me her^ |
cule fi hocpraefcriptu rede accipe^ i
rent,non ta afpere 3c acerbe tetrici|
infedaretur.Qjuippc non vulgare |
illud fublimatu petitur, quod pafi: |
fim in officinis vaenit chymeutis I
co inuetopcrniciale,multo minus j
illud quod e Chalcantho albu fie^ I
ri a Serapione pr^monui.-fed id du« 1
taxat, quod e fblo argeto viuo cos I
flatur,quod artificiu Ferrus ex Ge I
bereCquafi non ide tradiderit Piis |
nius)expofuit, du cius tradat mus
datione duplice:vaporametifubli |
matu altera,Iauacro altera: vtraq; S
abfterfione efficitur, vt omni ims |
- - i"
i,
' ■ H
NON PERMISC. iS
perfedione & terreni fulphureiqj
concremeci admiftione,etia q; piu
biipurcitiaexuatur.quinetia fubs
tilitatis particeps redditur,adeo vt
aduofum magis earatioccuadat,
&minori modo in copofitiones vc
niat.Proinde fimplex argentuviuu
coflatur inpuluereCqueadmodum
docuimus) auri minifterio,{ine a«
lia vUa permiftione,vtmetuedum
nobis non fit pofthac ab aduenti^
tijs acccrfitifque exitiofis medicas
mentisrtametfi vbletibus fatis, Cvt
fupra vidimus)bina iuuetvenena.
Neq; tamen ipfe hoc puluifculu lis
nimetis cenferem ini/ciedum, ied
hydrargyro potius,vel Iauacro,veI
illo fublimatu pr2eparatu,aut fims
pliciter etiam quoduis exanimatu,
licet ipfum no ignorem haud leui
iniuria fic curatos afficere, vtmor
bo fauere potius, q eu amoliri ins
e.iij.
DE LIG. SANCTJ
terdum videatur, liquidem noxis
innumeris fatigare corpus confpi=: j
citur.hoc enim gingiu§ foluuntur, '
ac propemodu exeduntur, tonfillse
tument, labant dentes, ori retru ha
litum parit,vifum fufFundit,obeft
auribus,tremuia refolutaq; mebra
detinet,ofTa corrumpit, pulmones
deniq; tabefacit.principefqjomnes
partes inficit & obkdit. C^uapro? ;
pter temeraria multis putatuiii^c
medicina , nec minus ipfo morbi
impetu reformidanda;fine qua tas
men patru memoria, nemine vng
redefanitati reftitutu conftat.Na i
vt inquibufda forte felici fucceflii
non fit refponfum,curantis vel im
peritia, vel decumbentis vitio, vel
certe mali peruicacia,innumerabi '
les tamen hoc vno remedio curas
tos nullo reli<Sfo veftigio cognos
uimus: vtplane amuletum huiufce
NON PERMISC.
luiscredi oporteat, quafique anti:^
pharmacon alexitcrion.Nemo au
tem abfquevno hoc auxilio fani^s
tati redditus eft, nifi poftmodum
ligni fandti ope diuina. Nanque
mali reliquias ab argento fortafle
viuo nondum in totu exhauftas,8c
tamen fomitem fermetumq; con«
fopientes, nulla ab eo medela ve^^
hementius ad integrum potuit eli
dere. Et vnum demu eft, quod c6=
tra huius noxas omnes egrcgrie fa
cere deprehenfum eft . Quanqua
funt,qui philofophicas fuas aquas
impendio pr^dicarut, qua euentus
fruge norut i;,qui funt experti. Pri
mufq; loanes cognomento Alma
nar Hifpanus theriacum introdus
xit liquore,ali/s potus fuosCfic enf
appellabaOmagnifice venditantis
bus,q adfcenicas & mimicas quaf
da iacftatias deuoluebatur; quibus
e.iii/.
DE LIG. SANCT.
<3um morbum n5 propulfarcnt,ad
argenti rurfus viui linimera inuis
ti defcendere cogebantur veru obi
fcuroquoda fuco aliud quidpiam,
quam hoc priefidiu deierantes,aut
quiduis potius caufificantes. Neq;
profedfooleifulphurati fplendida
moueor pollicitatione. Quod etii
digeredi iniignem habere vim cu
tenuitate iumma facile credo; vi*
rus tamen pellicere animu non ins
duco,vt quod per fe, vel intro fum
ptum ,vel foris admotum , nihil
conferre vel minimum fit comper
tum,propterea quod apyron non
eft amplius . Neque enim fudores
euocat,quod certe caput eft huiuh*
ce eurationis,neque aluum ducit,
aut vomitu purgat,aut etiam vri^
nas ciet,quae corpus prseftare folet
hoc eft integru ac iynceru:
led maxime fudatioibus virus hoc
NON PERMISC. 37
natum eft exterminari, funt enim
meams commune totius emiflaris
um.Namquod Syphilis dcexerci
tatione cecinit, veritatis fortalTe
fignificationem hac ratione edi:*
derit.T eftimoniu eius hic repeta.
Hiciubea tibi nulla juies,m^lla otia funto. „
R«ye moras, agita ajfiduisyenatib^ apros. „
lmpiger,ajjtduis a^ita 'Penatibus yrjo^. „
Nec tibi fit labor aerij curfu ardua motis ,,
Yirtcki,rapidu inYalles defieHere ceruu, ,,
Et longa lujlrare altos indagine faltus. „
Yidi ego Jcepemalu,qui ia Judoribus omne ,,
Finijfet, lijuijfet in altis. „
Sed q non Iit tutum hoc experime
tum, neminem latet. Ac fieri quis
dem poteft,vt in leui malo hoc fc
quatur , in grauiorc vero vix los
cum argumenti veri trahat. Quas
re cum alia qusedam remedia pers
ftrinxiflet,mox infert:
Arcento melius perjoluunt omniaYiuo.
DE LIG. SANCT.
,, "Pars maior. Deinde qua ratione in^
uentum fir,fdte confingit nonhu
mana ope , fed deorum detedios
ne,vt ambigendum non fit ab ex^
perientia mananilTeXed nc fingu^
ia pcrrequar,cum dixiflet: Miranda
„ etenimyis inftta in illo
„ Siue ^ id natu ejlfuhito fri^ufip calortr^
„ Excipere^ 'Ynde in fe noflrum cito contra-
,yhit ignem. Paulo pbft fubnedit,
Siue alia yim fata illi 6" natura dedere^
„ Cuius &■ inuetum medicame munere diuu
„ Di^reffus refera,p enim admirdda deoru
Munera -praetereat ^ An hsec obfecro
dodifTimumpodam fine caufa di
xifTe exiftimamus , ac non potiu s
perfpexifTememorabilis auxili/ hu
IUS venerandam inuentionem ex=:
perientije tribuendam? Neque ves
rb mihi velim obijd vetufliores ad
uerfus fcabiem hoc vfos efTe.-Id e*
nim eft Empiricoru ad fimilia trans
NON PERMISC. jS
litum temulari. Atq; de hac re ni-
mis fane multa. fupereft,vt ad pos
cula illa philorophica redeamus .
Nam idem poeta tantu vhum illis
condonat morbi reliquias difpera
gendi, etiam ftratis fudorem mo:*
uendo.Sed accepi fuilTe nonullos,
qui alTeucrarent fola medicamem
ti potiuncula, quod lachan habet
clota aloemq; ex myrti codione
fefe permultos fanauilTe. Qjuibus
non magnam fane fidem habere,
nili in experimenta produxiifem
fupradida medicamentorum ges
nera adiedis didamno, attrady^
lidis altera fpecieCque cardum be
nedidtum vocant ofFicinse^inula,
fcordio,h.f der^q; tu folijs tum las
chryma , qu£e non parum valuifie
comperi. Omnia igitur ea ex vini
ftillato liquore in fimo computre=
Icere equino linebam ad quadras
DE LIG. SANCT.
ginta dies,vafe vitreo bombyli/ in
morem conflato, exadtc obturato
ne cjuid expiraret . Deindfe limul
vt infinitam tenuitatem cum mcs
dicamentoru facultatibus acquifi
uiflTehoc artificio laticem illu fpe*
rabam,fuauiter ampulla tradans,
quod lympidum apparebat, id ves
rb qmolliflTme fieri poterat diffun
debam in aliud vas;& addita,pro
modo aqu^ illius , portione aurei
noftri puluifculi,quod paratum a
chymifta illo nadus era,& cryftal
Ii in farinam redadi fubdupla,ite
rum tatudem in fimo ad infolan#
dum habebam. Deinde relido eo,
quod fubfidebat, quicquid pelluci
dum exrabat,detraheba ad vfum
fcruans.Eius porro liquoris potes ^
tiflimi pretiofiflimiq; guttulas tas
tum decem vel fiimmum quinde^
cim,ex aqu« buglolli vncioIa,fac
NONPERMISC. zs
cKaro.ac cinnamomi mometo co^
dittC in balneo ipfe praebui i/s,(]|ui
arthritide inexpugnabili cruciaba
tur,&: reliquias mali ab vnftione
abigere non poteranr.Ne quis au
tem chymiftarum inuetum putet
eiufmodi praeparationem, quae pu
tredinemaccerfit, afcribam quae
Gal.in compofitione medicamen
ti Her? quod fub terra meies tres
linebat, tradit : ccuTH <roi HT^
fpoc^jx<xnp')f(K<pH HtAasruTifiKOp i^yikco-
'k (pck^jxccKO^ > ^9 ^ C'5r«vog02Jya){M©-
&u7S(r(po(fl^6^ W sv^iCdQjo (twdQg in
uocrogv^ocjt, Ti oiop (Th'4'OU toc jXi)(^{vroc
Tiiiifojxisi^ocf Titi* 6v(^^ac^J iTfQ^dSH^TnHHCfou
Que fic vertas:hoctibi eft fecun ,,
dimcdicameti pr^fcriptumrquod „
pluf^ decet medicame efficit aftri „
€torium.Quamobrem vehemens ,,
te aftridionis vim corrigens, qui „
primus medicamentum hoc com „
pofuit,ex eo quod defodit dc quafi „
DE LIG. SANCT.
„ putrefcere fiuit,tcnuiorem mifccl
„ laneorum naturam reddere conas
tus eft.PauIuspr^terea in entatico
ftelliones ex aceto maceras trigin
ta diebus in fimo defodit.C^teru
qualibet occurfum fuit marcori il
li putri refinofis pinguibus alijfq,-,
nunq tamen perfedrum cft,vt fos
mes viuax,qui femper corpus ex^
ercet, reftingueretur,nifi metallis
ci illius opera, qu^ reuera vomis
ca liquoris jetcrniCvt Plinius aps
pellauit)quafi vena quadam lons
ge lateq; diues cefenda eft. Rede
quod idem venenum rerum oms
' nium dixit, vtquod banc diram
labe & immanem folum perimat;
fulphur autemCquod autore Gal.
tenuiffimas partes habet, adeo vt
animalibus venenatis multis refis
Ifat, vt turturi & draconi marinis,
cuqj terebinthina lepras,lichenas, ,|
NON PERISC. 40
proras,extergeat)n6 penitus repel
lat. nihilo tamen fecius hoc fupc^
rius malo cfle non valuit.Exquis
bus illud necclTario efficitur, arge
tum viuum abdita quadam vi nec
fatis explorata rationi, morbum
iftum propulfare. Quod fi per fe
id facit, vniuerfa mali curatio ad
eius efl experietiam conferenda.
Verum priufg finem facimus,no
fuerit incommodum paulo altius
ortu ac natales eius fcrutari , quo
iimul natura eius planior fiat, fis
mul ne fupina quada infcitia hys
drargyron & argentum viuu c6=
tra Pliniu idem exiftimauilfe iu«
dicemur.
De origine ar^hi'\>iuiy&‘ ah hydrargyro
dijferentia:de^ noxis eius tollendis.
Viui argenti natiuifcaturigo in
argenti fodinis Iatet,quippe Iapis
cft i/s in venis , qui vomicam illa
DE LIG. SANC.
argentei liquoris profundit , fed
non largiter inueniri folita affirs
mant,tametfi in metallis fine co
d:ione in lacubus fui coloris pluri
mu nunc reperiri confi:at,8c nona
nunquam vna cum vaporibus e
terra elatum in ipfo videlicet gra
mine.Adeoq; fua Iponte nafcinc
mini dubium hoc tepore.Hydrar
gyros aute authorc Galeno fa(5tu
quiddam eft,quod ars etiam emi
ni; hifpanici gleba,aut vt Plinius
ait fecundarijCqu^rubigo metals
Ii eft,& non nifi in fornacibus rus
befcit , fterilefq; plumbi vocatur)
eduxit tradatione. Quo nomine
idem Plinius palam hydrargy «
ron & argentu viuum diftinguit,
cum tamen perfpicuum fit Gr^cis
idem genus fuilfe , qui tam natis
uum g faiff um hoc appellant nos
mine, fiquidem inueniturCinquit
NON PERMISC. 41
Dio{corides)& in argetari/s fodi*
nis cum eruitur argetum, cameris „
earu pendes & in guttas concreta „
hydrargyros. Addit tradere quofi
dam, per fe in fodinis etia inuenic
ri; vt cofentaneu fit,no alia de re g
denatiuo eum agere argeto viuo.
Itaq; perpetua liquoris vomica ex
eo lapide,qui in argetum excoqui
tur,manat: & illud certe eft, quod
perfe dicut inueniri,qu6dq; in las
cubus luo colore line coctura exi<
ftit:imb in cameris in guttas cons
cretum no aliud fane fuerit, quam
fu^ cuiufdam lp6tis,licuti qu9d in
gramine vaporibus exhalari dixis
mus. Ac fortalTe Vidfruuio accede
tes ide elTc,nec iniuria, credemus,
quodait,Cum foditur anthrax ex »»
plagis ferrametoru crebras emitti
lachrymas argeti viuirquae a folfo »»
ribus ftatim colliguntur.Quae ver
f.j.
DE LIG.SANCT.
ba ad argeti viui genus natiuu fine
vlla dubitatione ptinet.faditiu ta^
me ctia habet Vica.cugleb^collcs
&x conijeiutur in fornace propter
humorisplenitate,vt interarefeat,
e quibus ignis vapore fumus fuici
tatur,&cu refedit in folu furni, ins
ueniturefleargetu viuu, exemptis
glebis e£e guttje qu£e relidebat, pro
pterbreuitatesno polTunt colligi,
fcd in vas aqu2ecouertuntur,& ibi
inter le congruunt, & vna confiim
dutur.Quas ipiius eft argenti viui
quadamtenus conficiendi ratio,in
folum fiquidem furni reles fumus
in hydrargyron perficitur . Quo
magis mirari folco quid Hermo*
laum inducere potuerit,vt ex mar
more argetu viuu elicere V i<5fruui*
um fcriberet:& quid, fecutus eum
Marcellus ex marmoris cernetis 8c
alTulis,quas marmorari; dei/ciunt
NON PERMISC. 42
code fere, quo fit ex minio modo,
illud ipfum coflari dixerit,quod la
ne nufq apud illu authore inueniss
re potui.certu eft tameeode in lo#
co de marmoraria eum idudrione
ad tedoria tradare:fed quid ex eo
collegerint diuinarc nequeo , nili
forte exiftimarutjficuti fil marmo
rofum legimus,fic & anthraca mar
mor efle, nulla inter hoc & lapide
differetia.Porro in vice argeti viui
hydrargyru Plinius coficit duobus
modis,fed neutro plane modo V i<
druui; , altero Diofcoridis : prior
^reismortarijspiftillifq; miniu ex
aceto terit. Alter patinis fidilibus
impolitu ferrea cocha, calice cooi;
pertu.argilla fuperillita c6ficit:de«
inde fub patinis accenfo follibus
cotinuo igni, atq; ita calicis fudofe
re deterfo,qui fit argenti colore &
aquae liquore:ide guttis diuidi fa**
DE LIG. S ANCT.
cilis,& lubrico humore conflueret
Q119 defcriptio noftru argetu viuu
repr^fentar, quod ftareCvt ille ins
quioloco nefcif, micat tremitq;,8c
fuo podere huc illuc facile fertur.
Atqui polfrema Plini/ ratio nolo ,
ge a Vidruuiana diffidet, cu fumi
vapore vterqj argeteu illu fudore
cliciat.Sed videamus,quo tade ex
minio pareturma ex fecudario ins
uentu hydrargyron Plinius ait,ex
Hifpanico Diofc.& Vidruuius ex
glebis anthracis priufg tradatios
nibusadminiuperueniatur : quas
tradationesmini/ ille deinceps o<
ftendit.Ac miniu quida natiuu rua
de effc aliquod putat,n6 modo fas
du & elaboratu:Plinius ctia lapis
deefle exilftu, venis permiftu,in os
mnibus fere argetari/s iteq; plubas
ri/s metallis.Quod alteru dixit efs
fe mini/ genus,Barbanus no ex iis
NON PERMISG. 4^
Io Iapide liquoris seterni vomica
componi interprctaturrfed i/s,qui
cum eo inueniutur,quos quide fis
mul repertos fteriles vult efle plu*
bos.Nonullis forte videbitur exus
ftu lapide anthraca Pliniu intellis
gcre,aliu a plubis futilibusex quo
fit fecudariu:quado aliud quide cft
miniu quod ex arena fit cocci nis
tore, e qua etiam nuc in plyfinatc
(vbi primu humore hauferit) arge
tum abire viuu ac fecerni voIut:as
liud vero ex glebisCvt fupra vifum
eft)c6flatur anthracisjqu? areices
tes argentu viuum relinquuntrters
tium ex lapide fit arense mifto in
Hifpaniarpoftremo aliud ex pium
bis, quod fecundarium vocatur,cx
quo folo hydrargyron Plinius elis
cit. Quare hallucinatus efie alios
qui videtur cu arenas teri,dein fas
rina lauari tradit, fi no autumat ex
DE LIG. SANCT.
arena miniu fieri.Sed cu dicit inue
tum miniu a Callia, initio fpcrate
auru poffc excoqui arena rubente
in metallis argeti,nihil aliud indi
care eum puto, q vena mini/ lub^
rufo colore habere circa Ic rubru
pulucre,quem quida natiuum mu
niu nefcioqverc exiftirnar. Qua»*
fi fit aliquod perfedfu,n6 tradatio
nibus exercitum. Etfi Theophras
ftus illud ex arena genus awfo4>uU vo
citet, idcirco tame afleuerare haud
debuit hunc pulnere veruminhim
efle,de quo folus Vid.mentionem
fecir.Quauis PIinius(inquit ille)
natiuu quodamodo videatur ad:*
umbrare,rubinos,quos carbuncus
los vocat, eode loco fieri dices. Au
qui miror cur carbuculos rubinos
iterprctetur hoc loco iftius author
fenteti2e,nifi quod dilucet, ipfc opi
natur mini/ lapide, que anthraca
NON PERMISC. 44
Vi<Str.nominat, huiufmodi gema
efle, qua Plinius aliiq; carbunculu
dixere,cu conftet vix eo in genere
vnicam gemma follile reperiri in
Thclprotia,<}use anthracitisdicas
tur, carbonibus fimilis. Adde quod
multa coloris fimilitudine praeter
vlla nitoris ratione carbuculi no:s
minatur.iedhaecdifFicultas latius
a nobis i Seplafiario explicabitur:
vbi illud ctia difputauimus,poffit
ne ex minio iam ad vngue elabora
to fieri argctu viuum. Elaboratur
aute no lotura tatum,quod nequa*
quam prima,at fequete fit melius,
fed & excoquitur.miniu aute nati*
uum ficubi adumbrauit Plinius,
no alio loco fecit, g vbi de Colchi
co egit, hoc in rupe quada inaccef
fa,ex qua iaculatesdecuterethabe
ri,fed adulterari prodidit.Tepera
cura aute minij fufilT.docet Vidru
f.iiij.
DE LIG. SANCT.
uius.eui vt adueniat colores, lotio
nibus & coduris crebris egere du
»»cit.Tunc cnimCinquiOminiupro
«prer argeti viui relidione quas in
»» fe naturales habuerat virtutes reli
»» quit,& efficitur tenera natura & vi
«ribus imbecille.Nucin hoc fumus,
yt fciamus,vtru melius ceiendu fit
argetuviuu;faditiune,an natiuu.
Quod facile indicabimus,fi genes
ra figillatim enumcrauerimus.Pri
mu igitur fcaturies habetur, quod
inter metalla repetitur . Aliud vi
plagaru exilir,du gleb^ ferrametis
eruuntur, fit aliud ex mini/ lotura
qu9 varia eft.fii{citaturetia ex fus
mo vapore ignis 1 patinisfiuefors
nacibus:hoc refidet,illud fcandit.
Huic proximu ad hxc quod ex fes
cudario fit lapide,no nifi fornacis
bus rubefeente ac exuflro , in faris
namq; tufb.quod ad differentiam
NON PERMISC. 4f
puto hydrargyro dixifle Plinium.
Quam bifaria parari ex eode fu==
pra monuimus. Cu vtraq; ratione
fiat & ex vero minio quoqj,fed nis
fi exufto hoc lapide no ante extra^
hif hydrargyros.quod auteex Hi
fpania, aut Cvtmauult Barbarus)
Iheria.importabatur Roma, minis
um,co<5l:ione priusCvtvideturPlis
nius indicarc)pcrficiebatur.hoc te
porc miniu no excoquunt, vt no^
tat Georgius Agricola,timetes ne
totu in argetu viuum foluatur. Ex
ijs tot argenti viui differenti/s mes
dici olim fa(Sfitio vtebantur,haud
Icio qua dudri ratione,ncq;ft:atues
re polTum ex fecundario ne fa6to,
cu id tantu Diofc.fcribat ex minio
fieri , quod falfo cinnabaris dicis
tur,&fimilem,quam Plinius,c6fis
ciedi eius via lequitur.Cumq; pias
num fit Galenum ac Paulum ex mi
DE LIG. SANCT.
nio prseparati duntaxatmcminifj
fe , Mula natiuo mauult vti . Ego
exiftimo fadba illud non ta crafla=»
rum clTe partium,qubd fublimatu
veluti confletur, aut vero plyfma-
te ex aceto fit concinnatum , quas
duiefunt corrigendi natiui ratio»:
ncs.Iubens tamen eius abitincretii
extractione , quod fit a fecudario^
quia plumbi naturam puto refipe»
re, quod fteriliillo plumbari cura»
tur, vftrinamq; flagitat ; & aliud,;
meo iudicio , propius ad argenti
naturam accedit . Sed de argento
viuo,mini6q; fatis iam multa, vnu
addemus, cmabarima Theophra
fto multffq; ali/s minium etia di»
ci,ob veri ac lybici fimilitudinem:
vnde cinnabrium hodie quoq; di»
citur fiCtitium quidda , de quo fu»
pra in cinapro.In eo interiore mu
rari forma nolunt, adeo vtperre»
NONPERMISC. 46
ficcationcm quamcucj; non dcgc«
neret in aliud genusicu vel ex me«
tamorpholi chymeutica redeat ad
ingenium,ita ab igne indomitum
manet, atqjCvt dixi)in tenore coc
ftar.fed neq; hoc neq; fulphure cos
crematu fi reapfc cremari potefi:
Cquod a corylo tantumodo fieri di
citur)eandem in medendo retinet
facultatem.Porrb mina , quje ho:=
die ita appellatur , pallidius quid^
dam cft:quod ex plumbo chymifti
caquoq; paratur induftria .Obis
ter hic admonendum duxi Plinij
locum in mini/ adulterati depres
henfionc , in omnibus quos quide
viderim libris,corruptum mihi vi
deriivbi hoc modo legi£; ferri ca^ «
dentis lamina fi non fit aurum des »
f>rehendi illico.Vbi purum, vnius
iter^ permutatione,legendum ces
ieo,id quo modo fiat,vnus Vidru
DE LIG. SANCT.
„ uius manifefte docet:Ferrea(ingt)
„ lamna fumatur, in ca minium im«
„ ponatur, ad ignem collocetur, do»
„ nec lamna cadelcat,cum e cando»
„ re color immutatus fuerit,eritquc
ater,tolIatur Iamnaab ignc,&fire
„ frigeratum reftituatur ad priftinu
„ colore , fine vitio feefic probabit:
„ fin autem permanferit nigro colo
„ re,fignificabit fc efie vitiatu. Sub»
olet mihi caufam mendi fimilitu»
do illa auri,quam Plinius fupra i;s
«« verbis attulerat: Auri modo proba
„ tur,auro candente fucatum nigre
„ lcit,fyncerum retinet colore. Dein
„ ceps de minio fiibiungitrlnuenio
„ & calce adulterari,ac fimili ratio»
„ nc ferri candentis lamina, fi no fit
i, aurum,deprehedi.quoddo£tis ex»
cuticndum relinquo.Sequitur , vt
argentiviui noxas tollamus.quod
equidem accepi ex olTe cuiufdam
NON PERMISC. 47
corrupto,quem perundum ab Em
piricisplus decies fercbant,non fc
mei emanauifle. Corrumpi autem
ofla, nobilium dentes matronaru
hoc fuco nitorem qu?retiumpros
bant.narrant etiam magnam hu«
ius vim ab i;s,qui aurum argentQ
inducentes paralytici propemodu
fadi funt.in balineo extrahi : qua
extradionemimpoftores quidam
vulgo profitentur, qui medicamen
to nefeio quo elicere fepofle totu
c corpore argetum viuum ad oftes
rationem non dubitant affirmare;
qui a dodis interrogati, fit ne alu
quod medicamenti genus quod vt
magnes ferrum , ita viuum ad fe
argentupoffit raperetrefpondent,
efle quidem , fed proferre verfuti
homines recufant,ac nos auerfan
tur;& potentibus,auro fieri in au*
res infufurrant,quo pluris fua ven
DE LIG. SANCT.
dant remedia.Ex quo licet coni/^
cere, aurum argento viuo familia
re ac cognatu eile : led hoc potius
aurum in le corripit , quam con^
« tra.diccnte Plinio : Omnia ei in^
t» natant prseter aurum. Id vnumad
*» fe trahit. Quare rufpeftum eflepo
terit quod apud Diofcoridem le*
gitur cum certa quadam velutpa
rcnthefis notula , qua vt obelifco
Ipuria confodiuntur : ?• jgua-s
VUTisi Mvforctviij
Ky e«u/*«?oj)/J»oR6H^«:.5ed Vt argento vi
uo aurum potum remedio fit,non
cotinuo fequatur,hoc illud attras
here. Amplexatur certe aurum hy
drargyros ita palam, vt cu ei inna
tent cun<^a , folum aurum conle^
peliri confpiciarur:qudq; id foue-
at melius , (ic ipfi firmiter hiererc
gaudet. Neq; vero incaufa efledi
xeris auri grauitatem.de cuius p6
NONPERISC. 48
derc nihil hjefitamus , vt locum
mihi habere non videatur, quod
Vidruuiustradit, non ampiitus,,
dine ponderis , fed genere fingus ,,
larum rerum grauitarem cfle non „
negandu,fcd audiamus qusfo mis= „
raculu:Cum iinrCaitille)quatuor„
fextariorum menfurg Cex argento „
viuo)cumcxpenduntur,inucniun „
tur elle pondo centum.Cu in ali^ „
quo vaic eft confufum,(i fiipra id
lapidiscentenari/ pondusimpona „
tur,natat in fummo,neqj eu liquo* „
rem poteft onere fuo premere,nec ,,
didere, ncc diflipare. Centenario „
fublato,fi ibi auri (crupulus impo ,,
natur,non natabit , fed ad imum ,,
per fe deprimetur. Cuius ipfe rei
periculum facere vereq; iftudex*
periri cupiens, in argetum viuum
vulgare plures monetje aureae fpe
cies indidi : nullam tamen ex ijs
DE LIG. SANC.
pefTum ire vidi,vt no aliud fufpi*
carer obftare, g argentum ycl aes
auro mixtum , quo minus degra«
uarenturrquomodo fit in pumice,’
qui ob meatuum raritates acrem
concipiens in aquis non fubmers
gitur , cum tamen lapidis natura
in profudum ftatim deuoluatur.
tradunt ite in malTa plumbum ag
glomeratu defidere,in lamina ves
rb dilatatum innatare. Ac fortalTe
in quo rem experiebar argentum '
viuu plumbo affufb,quod fieri au«
dio,aduIteratum erat,aut quod vc
mitti fu portet.nihilo fecius
tamc quicquid aurieft,vndiq;am
pleditur.qua nimirum parte id ta
git,feq; illi ira adiugit,vt nifi igne
non fugetur.Qjuod naturali quo^
dam fieri confenfu,quam fympas
thiam vocant, arbirramurrquems
rius efle quo id fiat, auru cos
NON PERMISC. 49
admodu ad grauilTima qu^qj onc
ra vna palma nuq deprimitur,no
quia robur illi , Ebeno vel quercu
fit firmius : fed quod lege natur»
illi cocefifum fit,vtrefiliat adpres
mentia.fic fcrupulus auri grauita
te quidem fua centenarium argeti
villi pondo no ideo diflipat^uod
id pr»grauet , fed quod fbcietatis
eius amore argentum viuu fecum
illud ire cogat.Neq; tame negaucs
rim , lingularum rerum grau itate
genere fuo conftare , cum pala fit
etiam minimum faxi fragmetum
ex infinito aere in terram pr»ceps
decidere»& aquas permeare,ex iif»
q; in vadum delabi . fed contem*
piatio huiufmodi alterius eft loci.
Hic tatiim habui affinitatem au*
ri argcntiqj viui oftedere,ne quis
pofthac cxiftimaret argentum vi«
uumad auri attraduc6meare,ncfr
g-J-
DE LIG. SANCT.
dum argento viuo aurum efle gra
uius. Quod tantu abeft vt fatear,
vtetia fim aflenfus Diofeoridi,®
illud interanea difrumpens dilffi
panfqj pondere fuo perimat.Nam
& argenti fpuma non alio modo
ofFendit.aurum vero quamuis co^
piofum, intus ingeftum grauitate
fua nocere nondum eftdeprehen*
Ium. Aduerfus autem argenti viui
epoti noxaspriuatim valere lac co
piofum etiam bibitu, ac vomitioa
nibus deinde reieau/cribitDiof.
Quaob caufam itaris hoftrjeme^
dici lac caprinum vel afinihu fes
cundu argeti viui illitus non ines
pte imperauerunr.Ego tamequia
vomitionibus reijcere iubetanti-
qui,adalia me remedia malui <6::
uertere. Nempe cu heraclidefire^
re dedi,q, coualefcentibus & ad vi
au redeuntibus fit vrilis.-etiafi me
NON PERMISC. 50
ru hicpIurimupofTe exiftimet^vt
ca ob re pute dixifle noftru poeta:
Tetiipore non alio^eneroji pocula Bacchi ,,
Annuetim fumenda tibi^puru^ phalernu^ ,,
It chia^^ pateris fpumdtiarhe ticalargis „
Poteft & altera caufa afferri:
^ multa fiat in perundionefpiria
tuu exolutio, qui re£te vino repa^s
rantur.Ex quo illud oraculu:Qji£e »♦
longo temporisfpatio extenuata,»»
lente reficienda enc:qu2ebreui,bre »»
uiter.Porrb autem decoctu lini & »»
ormini Diofiprodeffe commcmos
rat:vt i/s ab iliitutotu luftrari cor.
pus non intepeftiuuiudice,quauis
ille author argento viuo tantum
epoto id auxilij afcribat,lic femen
vrticje c6fert,vinu quoq; ex kyfib
po , origano, &c abfinthio efficax
pr§dica£.Itaq; vltima cura fit his
ctia totum corpus abluere ac veluc
expiare. Ad quse fi ea adiugcs,qua5
DE LIG. SANCT. '
attuu compagines c6foueant,quo
niam exangues funt cx partes, ac
facilenatiua imbecillitate fluxios
nes excipiut,no aliud profedoprg
fentius queat remediu excogitari:
& fi quando vfii venit, vt in fuffis
metis ac thpomatis cx fublimato
ac minioC quod miror tentatum,
cu Plinius tradat, qui miniu in oflfii
cinis poliut,facie laxis veficis illis
gare, ne in refpirado pernicialem
pulucre trahant)auram venenata
aperto &c hiantcCvt fiOorc ?groti
cxceperint,fiue etia puluilculo illo
chymico vfi fuerint, infequeti fta
cim die cryflallo tenuiflime pers
trita ex amygdalino oleo reces exs
prclTo, periculu fi quod inde impe
det,propulfare tanq amuleto pfen
tiflimo foleo. Quin etia noui,q di
ceret fufione cryftalli, quod plubo
vfto, fieri tradut,viui argenti fubli
NON PERMISC. 5t
matione ita fc correxilTe , vt nihil
prorfus incomodaret.Cuius rei fis
des penes authores fit, in me quidc
certe nolle experiri.Vincit aut om
ne opera impenfamq; diuina pros
culdubio medicina’, neqj vnq fas
tis laudata , nifi c6taminare£ vere
pura ligni fandi potiucula. Adeo
delet labes omnes, vel fua fpote a
morbo,velab argeti viui perudio
nibus c6tradas,vt ne veftigiuqde
relinquat vllu,fed purgantis ignis
more expiet.De cuius c^lefti natu
ra ac dote dcincepstradabimus.
. De ligni fanBi dote, natura, ^lifiribus.
Quid Iit lignum fadum, quate
nus ab Ebeno differat, quale 8c q
multiplex fit,fuperius attigimus,
vt nihil opus fit longa oratione le
dores fatigare : priufq tamen ad
vim eius ac natura aggediamur,
dote eledione perfequemur.Na
g-ii/*
DE LIG. SANCT.
quieunq; hac de re fcripferuf, non
fatis fideliter cius retuliffe comen#
datione videtur,cuguaiacum om^s
nibus anteponfit,vt eoru teftantur
defcriptiones.Ex guaiaco aut prg
ftantiflimum putat, vt ait Huttes
nus,in quo qplurimu nigri eft , fic
cx ligno fando materia fufcam &
flaua deligut, addunt de i/s quida
cu maxima medullari parte nigra.
Cuius etia cortice melioris notse
' ' ' ‘ "X,
pullum exiftimat, qui guaiaco fir*
miter obh^reat. Na in palofadto
no ita agglutinatur, & cinereo po
tius vifitur eplore q nigrortametfi
funt, qui non tantum virium tali
tribuunt materi£e,Eft etiam palus
puftulorusmagis & pene buxi cor
tici pximus,in guaiaco vero ineft
velut l^uor qfpia, dicente Syphili:
1« cortice lauri Exteriore^iretlceuor^
Qui cortex profe<5to no itaden=
NON PERMISC.
fus.immodice durus eft.Iam palus
quo minus in corde atri exhibet,
nocprgftarior, deguaiaco contra
fentiuc indigenaeCvtcertb ipie acs
cepi)pali aute pr^fetius feper prae
fidiu animaduerti . Cauedu tamen
ne buxo fallamur, cu vtriufqjmaj:
teries aquis fidatdiic cralfiore q
buxus eftcortice.Quida ex ijsqui
de Gallico morbo lcripferunt,cro
ccuCvtcrepat)lignu infirmius ccn
fet,&: pueris mulieribufq; fanadis
accomodatu. Cuius naturam Cinjuity
cum nemo fatis defcri^ferit,adyn'
gue cognofcere ^uis poteff Equidem vt
finitimasefTevtriufqj fpecies non
inuitus fatebor, ita guaiaci tenues
cflefurculos negabo, quod fibi no^
nulli perfoafcrunt, quia diuerfum
habet guftu ac odore,neq; vt illud
rcfinaceu quiddapingueq; incefu
fudoreprofuditmififorte id accis
DE XIG. SANGT.
dit ex regionu varietate, de quo no
aufim aliquid ipfe ftatuere,fed ad
cos g huiufmodi infulas viderut,
re tota referenda puto. Ex quibus
alius caflaneas , alius olius fpecie
frudui attribuit,videlicet in re n5
fatis, vt videtur, illis perfpeda.
guaiacu verb,quod ^maxime chV
gendu effe diefit pinguefcit,& pon
dere pr2eftat:cuius feneda.tumas
credine, tuleuitateeflerede opia
natur. At palus fadus vix pingue
fcit,nec refinaceum (pirat,adeb vt
ne ab inflamato gde defluat quica
q,grauis tn efl: etia vfq; ad iniracu
lu:na 8c minutiflime concifus , vt
diximus,haud fupernatat.Rccete
porro volut ab incifionis tepore,
verere aut ab orru,fiquide craflios
res truncos pr^ferut.nos arbore in
tegrx xtatis qu2ereremus,qu£e tuc
maxime in fuo cofiftit vigore , &
NONPERMISC. n
viriu firmitate habet,du fucci bo^
nitate turgefcit.Na fencda piatas
ru ad auanfim,vt grsci dicut,vers
ges.caru vires imminuit,infirmita
teq; diftabefacit : cotra iuueta ads
huc tenella mollidrq; eft , q vt in
maturu pfedumq; fuccu, immiflu
nutrimetu percoquat:tenuis pr^te
rea eius alimonia eft ac vegetabis
lis, qua fere mittit ad incrementu.
Qjiare tu materies decerpenda, cu
iufta libi magnitudine acqliuerit;
neq; tn ampli caudices expetendi,
aut trucus arboris radicibus pros
ximus,quod in guaiaco fere fit:lcd
neque furculi exiles, in quibushus
moris plenitas cito inarefeitrques
admodu in illis propter vaftitatem
vernaculus fuccus magis magifq;
exhauftus,minorfit indies.Quam
ob rem maiulculi fere rami cadens
di,qui fuccu fibi datum a natura co
DE LIG. S ANCT.
piofu aliquatifper in iufta craflitfc
coferuar, vel emori certe in ea co^
ditioe fanie no patiutur, materi
ve corrupi qualitate.C^teru qui ra
dices putat meliores, n? illi aliqua .
moueri ratione videntur,& i/s for
taifis interdii vtutur indigcn^;an
quia plus feper in illis etia reces ex
cifis fucci infit,n6dico. fieri enim
poteft, vt certo tepore lignefcanr,
minufq; fucd genitalis obtineat,
quomodo apud nosin arboru quos
q; radicibus veris tepore folet ob;*
feruari.Vere Cinquit VixSt.) arbo»
res fiunt pr£Egnates,& oesfu9 froa
prietatis virtute effcrut in frodes,
anniucrfarid fqj fruftu s. Vis igitur
Cvt ita dica)amoris in radice nes
quit efle eo tepore, qu? in frodes ac
caudice abfumif. q? fi reflcdaf in
crus radicibus vicinu huiufinodi
amorisgratia.vt ab furculoruca*
NONPERMISC
lore per medulla nequeat pertrahi,
ftolones huc couerfo humore j^rs
multi prorepet. At ii veru efl: in pas
Io,quod deguaiaco Syphilis feris
bit,vix mihi locus radicis in vfum
adhibedsereliqui videatur.ait eni:
Ipfa teres ingenpp ingente\ertice ah alto
Dijfundit femper \iride fetnper(p comate
Arbuteis Jyluamfolijs. Id etiam buxo
familiareeftcum ali/s quibufdam
inter iylueftres arbores, folia vt no
amittat . Igitur ii femper ad eum
modum lignu fainlfu viret, par eil
ei alia fubinde folia fuccrefcercrno
enim i/s,qu2E retinet comas, eadem
folia durant; proinde vt inarefeae
vetera, circa folifitiu euenit.Quas
do ergo radicis vfus erit, pullulans
tibus identidem ramisf quod inteh
liges idem poeta, ramo ac robore
potiufq radice facerdote luftrare
laborantes finxit quamfcitiilime:
/
DE LIG. SANCT.
„ Ajlahh(t(0animis trijles^rcor^orafcedi
„ Sq^letescrujlis omnes, taho^pjiuenteSy
„ Qjws circunfujos alheti in'\>ej{e jacerdos
„ Pura lujlrat aqua,& ramofrodetis hyaci.
„ Et alibi, ilia omnis, qua cernis, ino^s
„ miferanddcp turha
„ TaSia deo ejl^eteru^ luit comijja^aretu
„ Cui \fotis pcihuj^ piis,numerif^facerdos
„ Conciliat 'i^ates diuos , 6* Apollinis iras.
„ Lujlrati ingentes ramos,b- rohora pin^cg
„ Arboris adueHant teBis,lihamine cuius
„ Yi mira tfddce labis cota^ia^ellut. Item,
,, Continuo faciles nym]fhasJolem(p precati
„ Inta^i nemoris ramos, & robora ab alto
„ CoueUare parant luco,medicatd<p fumunt
„ Pocula, p-o ritu gentis, quo munere tadem
,, Contagem pplere feram, &'c. In
bus nulla radicu metio multo quos
runda opinione reliqua arbore for
tiorum.Hue accedit, quauis illi
radices vfurparet, vix tame nobis
idem cocedereturj citius nimiru g
NONPERMISC. SS
rami,arcfcetibus.Quas ob res mc^
lius eftfucculentum dc reces,quo<i
annum,{i fieri poceft,non excedat.
Sed vt tepeftiua quoqj materies ha
beatur,etia atqj^tiam curandum.
Nanq; inter viros dodrina perce*
lebres couenit, caedendam tum ma
teriame{re,cufub terra difeurrens
luna fertur.Quando aute luna in«
fra terra fit,& quando fupra,Gons
ftantinus Gaefar docet, & authorc
Plinio omnia quae caedutur,carpu«
tur,t6dentur,innocetiusdecrercen
te luna,qcrefeete fiut.Lume itaqj
lunae ligna molliora facit, quaque
hac ratione (c<ll:a funt,a putredine
incolumia permanent,quod Golu
mella no nefeiuifle videtur,omne
inquies materia fic c^fam carie no
ifeftari.Sed an ad ifta barbari qui
lignum ad nos dimittut,aduertar,
ij viderint,qui curiofe fimilia cqn
DE LIG. SANCT.
fcdantur, fuo forte ritu nobis illa
c^eidut robora. Mihi tamemagnoi
pere plaeeret,tum ramos xJei/ei,cu
vigent maxime , cumq; ad eos ol
mnisfe virtus couertitcquod mihi^
tunc cotingere viclefur,cu fru<auml
ad maturitate perduxerit. iieuti &'
flacceicente frode radices iex terra'
in fc fuccu rccipiut,fic in maturita!
te fruduum anteq folia fufculiqf
marcefcanc liauriendofucco refii^
ciuntutjVt plenitate vigelt. Quod
V iiSt.non videtur ignoraiFede C£ei'
denda materie,cuius funthiec ver
„ barEdito foetu,quodprius in aliud
„ genus decremeti detrahebatur, cu
„ ad difparatione procreattonis eft
„ Iiberatu,inanibus & patetibus ve^
„ nis in fe recipir,5dambendo"fuceu
,, etiam folidelcit, & redit ihipriftitf
„ nam natura firmitate.Id quod ide
autuno tradit accidere. Si cuives
. NON PER IS C. S6
xo collibitumforcrteneros fedari
coliculos, & turiones,melius id ve^*
re conlequcretur.Atqj hiec dcele^
ftfone logiora fortalle. Ad quam
addes,ca quas fupr^ dc nafcedilo^
cis comemorauimus.Deinceps lis
gni natura & teperiem inueftiges
musccuius qui qualitates ex guftu,
odore,vifu, & a6Hone,qua in cor*
pusedit,rimati rut,in calido & fic*
co dominari ftatuerut.fed vili funt
tame interuallis inter fe diffidere,
dum ynuscalidu in fecudiordinis,
qui tertio proximus fit, numero fa
cic:ficcu vero in primo , qui ad fe#
eundum accedat: Alter in fecundo
ftatimcaliditatis abrccffu cofiftes
re, nec ad claufulam huiufce metae
vult pertingere,ficcu etia in prios
re numeri interuallo feu gradu cos
tineri. Adedqj inter calida medica
menta, teperatiffimae fit natur#
DELIG. SANC. ^
non dubiu.Nam & cius elixatiius^
magnu corpori alimentu praeftar, I
nec calidius eft,5 par fit: & vt vi*
dcatur manifefte picrocholos bi*
liofeq; naturae homines calfacerc,
in aequabili tame ac quadrata ha*
bitudinesegre vllamoftedit altera
tionem: idqjplufculoetiatempo*
rCjpr^fertim fi admodu tepcratam
eius ligni potione,ex flaua fcilicec
cofedam materia/umpferis . Na
pars ea, qu? aliquo interdum arbo
ris loco nigrefeit, amara perfenti*
tur : idedq; reliquis partibus calk
dior merito iudicatur.fed hanc li*
gni qualitate indigenas etia in pa
lo rerpuere,non fecus atq; cortice,
qui fimiliter amaricat, fando nu* :
per ipfc cognoui . Et nos magno
ieniperfucceflus profectu id fequu :
ti fumus,vt ad eam vfq; parte de*
ftulpta frufta in feobem elimare*
NON PERMISC. ^7
mus,quicquidnigri occurrerer,rca
i/cietcs.Qua ratione no afpera.ac
faftidi/ expertem prf ftabamus pos
tiuculam:vtneq; glycyrrhiza,ne(]p
meile aut faccharo , vnq fuerit os
pus. Ac quid attinet iiccu vel calis
dum reddere medicamenti genus,
quod fuapte agere j)prietate,qu«
vel lubftantiaru fimilitudine, vel
miftione fequitur,natum aptdmqj
eftfQuod ita efle no latuit vnu ex
ijs, qui de Gallico morbo dialogu
c6pofuit;C«w Jlt(Jn^uit')omnibus
fuafum rejtnas omnes olemtp fundentes
arbores caliditatis 6* jlccitatis ejfe non ex-
pertes,ide de hac arbore pojfmus ajfi^na-
re. At hocMcmcp jit no laboro modo.Nd
a proprietate,yt ajferuimus,in huiufmodi
morboyidetur agere.Hssc ille.No ncs
gauerim tame, quin ex primarum
etiam qualitatu coditionibus agat
aliquado,Sed multo agit vehemes
D£ LIG. SAMCT.
tius ex vi illa interiori,qua fubftii
tiale vocant forma. Nepe affe<^us
calidos iuxta ac frigidos, & humi*
dosperide vt ficcoSidifcutit.Qua
vtiqj ex reteperiem eius maximi
cognofcas.NaCquod miru eft)ma
ciieros ac graciles pinguefacit,cxs
inanic oboefos,ftringit 8c laxat as
deb, vtaluu quoq; refoluerepuluis
eius podo denariu triginta didite
tur.Infantes ite perseq; ac fenes,&
tam viros g mulieres adiuuat,atq;
h?c omnia moderate citraq; vllam
moleftia,aut corporis iadura effi:s
citiQuocircateperata cius effena
tura pernofieconuenitjiie quid dc
guftu aliifqj qualitatibus aduentk
ti;s,quas accidetarias vocat, adno
te.Iaquos effedus ^ducat,qudfq;
morbos curet , non neceffe habeo
quicq cometari poft cruditiiTimu
Huttenu,qui iudicio dodiflimoru
NON PERMISC. 5§
vfusmedicoru.eoruclemc}; experi6
tia fretus, omnia in guaiacopers
fpexit ac ptradau it. Quadoquide
certueftno minora,ne dicamaio^
ra,guaiaco,in curadismorbismas:
xime pertinacibus,potilTimuq; lue
ifta refipircetibus palu fandtu edis
difle miracula. Na quos ratio non
reftituit , diuina hac medicatione
prope fola perfanatur,vt nuc per^:
uagatu fitjdifFiciles morbos omnes
ifti labi minime affines , nihilvc
eius retinetes,hacvnius ope deleri.
Sed pro hominu fide,varia appa-
randi huius ratione hac ad re effe
volur,nediuerfos videatur yname
dicatio curale morbos , interimq;
c6rrarios:cu cotrariu non accipiat
fuum cotrariu, vt Auerroes, cuius
& hoc documeto fulciutur,C6tras
riapoffein eode cotigere obiedro,
alteru in intefo, alteru in remiffo,
h.ij.
DE LIG. S ANCT.
Qjios hercle miror no intelligerc
maius & minus no immutare fpes
ciem.Praeterea quid eft ^,qui hxc
tradit, ex Auicena a.dmi{it:medicina
in duobus cotrarijs experta, alteri eoruper
Je, alteri per accidh conferre , alicuius
eorucoplexioni cotrarianon exijlere, idqj
in decodo quod fit per vinum. Eca
quisiftumqu^fo Ganimedemdijs
nedar ad huc modum mifcere do^
cuitfNepeHebe,qu?a deoruiapri
de poculis fuit, no vt nouitius ifte
nunc primu ab Ida raptus pocilla^
tor,teperare (blita, fciebat fcilicet
dea a tota fubftatia arbore agere,
cidfq; curandi ttiodunercpicrafin
abfolui.Efi: aute epicmfisCvt docet
Gal.Therap.)cumidquod vitior
fum eft paulatim vacuatur , & in
eius locujquod eft falubre reponis
tur.Qua curadi ratione ipfe vtens
dum exiftimat,cu indicationes fis
NON PERMISC. S9
bi repugnares incerta luccurrendi
faciut ratione. Quis aute no videt
fudoribus vitiofos fuccos exinani
ri,&falubres,Iigni cum calore nos
ftro famiIiaritate,reponi?Cum vel
ifti,qui viribus cius reclamant, c6
fiteantur hac potionem nihilo mis
nus nutrire , q ius pulli codtione
cofumpti.Et Ferrus dicat:arcere at^
expellere a corpore omne aduerfum ojfi-
ciens extraneu. Ad quse addo,lignum
hoc membris principalibus robur
adiugere,& ex epicrafi in natiuam
aut etia meliore teperationem res
ftituere, vt hsec demum medicina
etSji dici mereatur. Qjuors
fum ergo nbuam induxit ligni tes
perationef’An chamaemelon, quod
cum noftro calore , fua tepiditate
conlpirat, inalterari miftionepos
ftulat ad epicrafin^Nolo pluribus
agerc.omnibus, opinor, ratio nos
DE LIG. SANCT.
ftra cognita eft, ctia in re quze ni^
hil minus , g ex ratione operatur.
Supra enim coftituimils in Hifpatf
nica faltelue abigeda,foiam agere
proprietate , in csetcris quomodo
teperaretur fuperuacaneu,imo pia
ne ridiculu fuit oftendere : eu quis
uis,qui primoribnsCvt dicitur)las
bijs medicina guftarit, ex caufaru
morbi imprimi fq; affedus ipfius
ac Ceeteraru indie^tionu ratiocinar
tione, ta varia ac multiforme per?
mifcedi ligni via introducere po?
tuerit . Errata vero egregij, dicam *
ita, pincern2e,qu£e(conce{fis etiam
omnibus quse poftulat) de natura
arboris, de vidu cu regulari tu re^^
fumptiuo & reliquis pmulta funt,
cofuirb prjetereo.Satis enim arbir
tror in praefentia redu apparandi
ligni riiodu tradere, quod quidam
ante me feliciter aggrelfi funt,im?
NON PERMISC.
primiTqj Huttenus.vir certe logio
ri vita dignus,qui in guaiaco fcite
moduomne, no ita a noftroCquo
quide 1 palo vtimur)difFercte, peti:
docuit:fed miro quodam copedio
Syphilis.cuius verba nonullafub^
i/ciemus: Yalidos ahie^io cortice ramos j»
MukaYi tundut^autinjegmenta minuta »♦
Elimant, furo(p fcobes in fonte reponunt^ >»
Du hihulasnoUe cp dicp emaceret humor. »»
Inde coquut,neenon illos ea cura fatigat,
Yulcana ne forte furens erupat apuccY^is. 9«
Cetera deinde perfequitur, in quis
bus tametfi redrilTme cortice abs
ijciat, tamen neqj ligni neq; aqu^
docet modum. Qjiare faduru me
oper^pretiu puto, fi exa<ftam pro*
portione qua annos ab hinc duos
decimvfusfumjindicauero. Nam
decodionis modum, quem tamen
haud requor,ille non tacuit.
Viimidia ahfuj^ta fu^ejl quodcup rej^onut
h.iii/.
DE LIG. SANCT.
'Diuini latkis.Et hxc quidem in gua^
iaco,veru ad fan<Sti pali excoquen
di rationem tranfeamus.
De praparationeli^ni fatjHi perpetua
fequenda,qmd^ in eius
yfuferuandum.
Ele<Sbo igitur ante omnia palo
ca quapr^kripfimus ratione, q ni
hilcfi fieri poteft)nigri habeat,
buxi colore palleat,fitq; e maiufcu
lis ramis & quarccentiflimis,tu ex
ora temperatiore, vtdiui loannis,
aduedusrcuius delibrato exquifite
corticc,q& ipfepuftulofus aut ver
rucis afper, Sc colore leucophaeo,
fpiflbq; fatis fit cocremeto, mate«
ries vel derculpatur,vel in fcobem
elimetur,nigra parte intada: 8c fi
no fatis in l5Uoreperdu<iita videas
tur,pila tundatur qnitidifiima,tes
nuiuimeq; perteratur: quod tame
nihilreferre nonulli putant, mihi
NONPERMISC. 91
verbCvt in rigidiffimo robore &
fidente) intcrefTe plurimu videtur,
quo penetratu facilius fuu profus
dctvndiq; cremore . Quin etiam
adaflequedu exadru Ijeuore cribro
pr^defo fuccerni iubeomeq; veren
dueft.ne vanefeat aut defpiretex
co vis aliqua, liquide folida & pr?
dura alterationibusvalidiffime ob
fiftunt,6ci farinas pinfita facultas
tcsfuasexerunt efficacius . Ex eo
itaq; puluifculo podo libra cu fexs
tari/s fex dcf^catiffim? aqu? profer
tim pluui? qu? iucterata defederit
Ceft enim h?c tenuior alia quauis
atq; claboratior)macerari die
fua node patior. Romanum aute
intclligo fextarium,qui duodecim
cyathisCvt notu eft)confter,lingu
los porro cyathos fefquucia mem
furale continere cu fextate vncise,
cu minimu cenfeo,qua vnciamea
DE LIG. SANCT.
obfcruatione quadratu cfTe pollice
ftatuo. Qua ratione fcxtarius vi^
ginti fere menfurales coprehendit
vncias.Quare decoAi iuris copoa
fitio ad tres ablcedesfextariostri
ginta fex reddet cyathos inquam
dui vfu . Sed hac de re paulo pbft.
Aquam porro pluuialem cu expe^
to,no folu ab alijs diffidere v ideor,
qui vel fontana.vel fluuiatile, vel
etiam puteana tantu vfurpat,veru
etiaa Gale.dogmatis in totu defis
cere:qui quarto fanitatis fufienta
dse, quo loco apomelkis cofedios
> nem docet:Potcft CinquiOqui vo^
> let,8c ex pluuia aqua id conficere,
Ipfeq; fi pluuiam aqua probare, id
fuaderem. veru nec ipfam probo,
& nihilo efl deterius, fi aceicit. Et
» de fontana aqua fubditrCura con
ficiendi in eo eft,vt nec fauus ad^
modufit vidofus , Goquatur<]^bes
NON PERMISC.
neinf6tana aqiia,c]U£e & pura fit
& dulcis. Itaq; no foerit alienum
pauca hoc loco de aquis attinges
re.Nam quod mc maxime in hac
trahit fententiam,vtC£elefi:eaqua
cjEteris hac quide in re antepoiia,
cu Vidtruui/, tum vero Columels
Ix efficit authoritas. Scribit colus
mella, Colligenda aqua tandeplu»
uialis,qute falubritati corporis eft
accommodatiffimajred ea fic ha-
betur eximia , fi fictilibus tubulis >
in conteCtam cifterna deducatur. »
Addtt,’Ex quo colefiis aqua maxi ,
me falubris intelligitur,qubd eria ,
veneftati liquoris eluit perniciem. »
Ad qiJ£t fi noftri animum attende
reiit,quamfrequentes in noitram
irent fentetia.Verum non defutu
ros canes lucernarios, quos grieci
vocant, fcio, qui nos adiatra
bunt, quod rationale medicinam.
de lig. sanct.
cui tamen a pueritia impenfe dedi
ti fuimus,hicnimium conculcare
videamur.Qjios non vehementer
pertimefeo . Sedfatius eft ad Vis
druuiu defcedcre; cuius hsec funt
” verba;Qu§ ex imbribus colligitur
” falubriores habet virtutes , eo ^
eligiturex omnibus fontibus leuif
” fimis fubtilibdrquc tenuitatibus.
” Deinde per aeris exercitationem
*» percolata tepeftatibus liquelcedo
peruenit ad terram. Quin etia Ac
tius ex Rufo,aquarum,qu? bibun
tur,quinq5 omnino tradit differen
tias:pluuiale,fontanam,putealem,
fluuiatile,8c firagnante . haru om«
niu pluuialem efle leuilfima,& fas
cile rranfmutari,atq5 alijs quidem
affedf ibus accomodatilfimam , ^
celerrime tranfcoletur, ac trafeat.
febri vero eiqjdifpofitioi qu§ cho
lera dicitur, &arquatis inutilem.
NONPERMISC. 6$
i
Na quia facile vertitur,facileetia
in bile tranfit.yem ciusquoqjno
xas ab eodem explicatas enumera
re ne reformidemus;quo inrelliga
tur qua re Gal.c6motus,hanc tan
topere repudiarit,tamet(i no vbi^
qj refpuit, fed in apomelitis tantu
compofitione.Quod non pluuia,
ficutmulfa aquam/edquauisalia
vult fieri, nihilo deterius apomeli
dices fi acefcat,quod in hydrome*
lite inueterato conftabat accides
re. Atq$ h$c etiam expendentes vi
deat qtum incomodare huic tato
malo pofiit. Ait igitur Aetius,Lip
pientibus deftillatipnis aut vlccru
ratione opitulatur. Abftineant ab
ta qui acute videt,neqj ad medici
nas metallicas abluedas eligatur,
plus enim habet conftipationis,q
lontanarideo neqj abftergit facis
Ie,neqj coquit, neq; madefacit, 8c
DE LIG. SANCT.
cxcretiones impedit : quod fi ali^
cubi mora traxerit, magis adhuc
conftipat,tardioriTq; tranfitus fit,
egeftiones detinet, tardius concos
quitur,diftribuiturq; , deftillatiotf
nes gignit,pr£erertim fi frigida bis
batur.Hiecta multa fortaffis Gal.
ad eius improbatione adduxerut,
fed plura his Plinius cap. j. lib.tri
cefimi primi recenfcr,qu2e ficui li
bet legere, locum indico . Nam is
interefle vit£? putat,fi lenitatis ars
gumetumrefellat.-cumfubire &in
c£elu lapides appareat. At leuitas
non eo metienda, quod pepederit,
aut nullo pen^ ponderis momens
to , vt Plinius credidit, fentiatur.
Qui deprehedi aliter,quam fenfu
vix pofTe lenitate eius affeuerauit.
Imb vero pulchre indicatur ex eo
qubdcomutari prompta fit,citoq;
permeet,necvetregrauet, vt Gal,
NONPERMISC. 64
Aph.comet.vicefimo fexcorQua^
re facilem offendit alterationcm
Hipp.ciim dixit a<jua,qu^citoca
let citoqj refrigeratur, leuiffimam
cfle. Per lance enim procliue effet
leuiffimas aquas ponderare.Etiafi
quofda Ifatera iuaicare,fruffranre
diligetia, Plinius tradidit;quia per
raru fit,vt leuior fit aliqua. Quod
ab omni veritate abhorret. Cum
alijs alias fordidiores, magiTq; ter
reas, ac coenofas effe certufit.C^tc
ru c^Ieffis aqua ^fedfo fi qua alia,
ea habet merita,qu£e ex Hipp. fus
pra adduximus,vtcitocaIeat,&ci
tiflime perfrigefcat,quod cum Pii
niana diferepat ratioe: Qui aqua
pluuiam idcirco celerrime calefies
ri putat,^ fordium ineffe plurimu
fentiatur.Quod fi volumus cofite
ri , celerrime refrigerafeere neges
mus oportet,na fordescaliditatis
DE LIG. SANC.
funt retinentes. At experientia c5s
probatum, pluuia refrigerari quas
uis fontana citius;quo minus mos
uere nos debet , quod obi/cit, ca*
denfq; inficitur terr§ baliturquafi
vero affiduo variarum rerum cos
mercio no multo plus fotana pros
currens perenifq; tingatur. Atque
vt nos deterreat vehementius, &
niualem,& glaciale appofito gras
dinum argmnento,cum pluuiatis
liconiungit;e quibus peftilentilli
mumefle potum conuenit. Quid
obfecro aliud facit,q rationes fus
as dum probare fe polTe diffidit,
teftibus vtitur no neceffarijs^nix
enim & glacies,qualitatispeccant
conditione,noii tantu coado fubs
tilitatiscrairamento,Vnde Hipp.
Frigidaqualisnix&glacies tnos
raci inimica tuffes moucnt, fagui
nem,&deftillatioes . Proculdubio
NON PERMISC. 6S
quod Gal. inquit, perfrigerato ab
ijs cerebro deftillationes oboriun
tur.Vnde tuffes , qbus & vafa dif=
rumpuntur ,& ab i/sfanguis ma^
nat poftea.Sed quid attinet hic de
aquaru prseftantia diiTerere i tum
quid fcire opus an pluiaia a tonis
tru melior^Cum omnis ea difputa
tio ad frigida potione pertineat,
ob quam vocamur ad expertioes.
Na cpx coquuntnr,quauis vitios
ix funt, corriguntur, hquidem ma
Ix aqujECodura fiunt praeftantios
res.Nondefunt tamen, qui negat
optimas aquas decoquedas , quod
corruptioni reddatur opportunio
res, id quodaquisvitiofisCvtaiut)
no vfuuenit.In quo nitutur expes
ricntia rationi confetanea. Quos
minus audiedosrccetiores arbitra
tur,, qui fibi perfuadet omne aqua
cruda eife.Cu aut cruditate huiufs
DE LIG. SANCT.
ce author opinionis in folis confti
tuat vegetatis, 8c aqua elemetu fic
fimplex , videtur ille quide ratiois
aliquid habere, fed ei paucis refpo
debo:Plinij i primis authoritate,
cui etfi de aquis no prorfus alTens
dor, adducor tamen vtcreda veru
„ cire,quod dicit, Omne decodtam
„ melioreelTe couenit.ite,Calefada
„ magis refrigerari fubtililfimo ins
„ ueto.rurfus, Neronis principis etia
„ inuentu eft,decoquere aquam, vis
„ trdq; demilTa in niues , refrigeras
„ re: Ita frigoris voluptas cotingit
„ fine viti/sniuis . fed quod obi/cis
tur jCOda putredinimagisobnos
xiam efle,minus fane mirandum.
Nanq; tenuior ita redditur, & ras
rior, vt facilius comutetur argume
to pluuiaru aquaru,quas celerrime
(vt airide)putrefcere c6ucnit,mi
nimeq; durare in nauigationc.Aus
IsiON l^ERMISC. 66
diataute Oribafiu decofedioe cu
boru dicere ad huc modu;N6 ergo
exiftimet aliquis malam aqua elTe
qusecito putrefcic. Qjiodenicito
mutatur , magis virtutis eft
'tij.^li quis cotendat aquas exde=!
coftioecralTercere, quonia vtCqui
davolunOfubtile vaporetur, pro^
babili quideniti£ ratioe,fed minis
me necelTaria.Ignis etenim comer
cio quu aggregatio, tu vero
tTtgoj-tvSii accedit lequeftratio. Qji?
caufa eft cur aqua ignis necelBtas
te fecernat a tenui , quod craflum
cft,indeq; terrea pars corpori hus
ius cofufa i imo fublideat j & aqua
pura relinquatur : qu^ fi natura
lympida fynccraque fit,nihilomis
nus rarefit ac tenuatur.Ex quo fit,
vt citius frigefcat.Itaq; qui pluuia
carebant, hoc nomine ad mulf^
copofitura, aquam ad tertias prius
i. i/.
DE LIG. SANCT.
percoquebat. Ac credibile eft, imo
veroproximu, quod primo vapos
ratur,alienu prorfus ab aqyce natu
ra effe. Cruda ergo dici£ aquaCna
elemetu qualibet aduofu, in natus
rs£ ordine puru nullu dari poteft)
fino proprie, certe n5 minusappo
fitfe , g bilis,qu£e ab Hipp.cruda,
acris,acmale oles : quse ierofi hus
moris acceflumitigata,coda dici
tur,fcd nos paulo iumus in appel
lationibus morofiores. Adeo funt
qui inficiatur,quicgcodudici de«
bcrc,quod non fiat ad afiimilatio
ne:& non videt Gal.alterationem
qusE cotundedis & cotrahedispars
ticulis acciditjper abufionefic cos
gnominarepermittete. Veru quid
i/s facias, g fuas nobis methodos
ia<5tareno dubitat,ou tameomniu
a/iiOoiflorotfoi deprehendatur. Nos ad
pluuiatile redeamus.Cseleftis igi-
NON PERMISC. d7
tur imber cu facile trafmutetur, ac
tranfeat, vtdidu eft, magna optis
m? aqu? fignificatione & indiciu
praebet, velGal.refte in primo de
Valetudine fuftetanda , dicetc;Si
prsecordia celeriter trafit, nihil eft
magisidoneam requiras;fedea
adefle debet, vt non guftui modo,
veru etia olfa<5tui, omnis qualitas
tis expers videaturzeademq; potui
iucunda,puraq; fit. Quod in plus
uiafere aqua vulgo habetur. Veru
CvtdixOinea maxime,qu2e frigis
dabibeda eft, hoc requiriturmon
ctia in calefacta, cum incoquedo
qualis qualis fit,depuretur.Na nes
q; fotana ois optima eft,led ea des
mu,cuiusadoriete fole fons fcatu
riens erupit, qu?q; per mudu alique
meatujpurave terra colaf -.eademq;
calefit , ac refrigeratur ocyflime.
Qua ad hac copoficione fi pluuia
DE LIG. SANCT.
carebimus, no inc6mode(vt mea
fert opinio) vti poterimus:minori
tamen fuccefTus profedu,propte«
rea ^ haec venenati liquoris eluen
di poteftate no habetcquam exifti
mo pluuia,q)pter elaboratione ob
tiiiere.Nec obftat magis ^ fons
tana c6pingat,cum aptior Iit fua
fubtilitate infinita ad fndores mo
uedos. Atqui no abfterget. audio,
neq; coquit,neqj madefacit,& exs
cretiones impedit, quae omnia in
frigidae aquae genere toto reperius
tur. At vt minus ali/s haec praeftet,
no continuo dananda veniat, vt
quae cum alijs eoiifura rebusjiafce
noxas n6 retineat , fed fi qd dotis
infe c6prehedit,id perpetuo cofer
uat,quod hoc loco no necefre ha*
beo demdftrare.Qua ob re cu ali/s
oibus afFedibus.praeterq aeftuofis
febribus, coueriiat, neqj madefacio
NON PER MI SC. 6S
at,&vlcera fanet, iure huic malo
abigedo c^t^ris praefertur, neque
mea vnius hasceft opinio , fed in
hac mecu fetetia venit Andreas co
gnometoMatheolus,q hac de lue
fcripfit.fed nimis ia multa de aqs,
ad ligni pparatione reuertamur.
Hoc maceratuCvt diximus:)coque
re oportet,et{i nonulli biduum in
aquS mittut,quod no opuseiTe dU
co,fiquide tenue futuru eft pului?
fculu,quod ipfu in receti ligno nec
du liccato in rametu fat eifet dcfcal
f)erc.Maceratu igif ad molliufGUs
u lenemqjigne in fi<5^ili olla plus
bo illita , cuius tertiapars vel quar
ta vacet, id tatilper c6tinebis,do«f
nec ad tertias, quod fupererit, re?
digaf.Na fut,qui ad dimidias tatu
percoquat, vt Syphilis cii Hutte=
no guaiacu;fed mihi cremor crafi
fior,magifqj altilis fic apparet, 8c
i.iiij.
DE LIG, SANC X,
in palo qui nihil habet illius atri,
quo potio amaricat, cogruentior
h^cmagilqj rationi conletanea vi
detur codur^dimefio.Quadiu au
te hoc incoquutjluma cura cauent
ne efferueatjSc yndare quoquo mo
do ex^ftuareVe fetiaf, fed abfumi
fenfim liquore ignis quoda velut :
fotu patiutur,perpetub coopercus |
lata habetes olla, ne quid v^riu exs ;
piret , nifi cu opus eft defpumare, ■
quod circa initia codiois ferema
giscotingitjfpuma vero ad vlcera
puftuMrqjcolIigut,&in alios vfus ■
feruat.Ita dccodfu perfrigerare fis: I
nur,dufcobis refideat, &lympidu |
cremore percolat,in vitreu vas de
fudetcs,licqj obdudo ore ac pelli
culato, codunt ad vfus.vitru ea ra
tionc eligimus,vt pelluceat,& mu
tationes eius in pe' ipicuo facilius
attedamus. Adde q> melius vitrea
NON PERMISC. 69
a forde emudatur,nec qualitate vis
Ia feruatis rebus coferut. Hac igis
tur codionem prima ita fa<3:a,cre
more ligni vocamus, alij fyrupu.
Quam co<5i:uram moderata elTe 6c
velut tepente ad vngue credimus,
lic vt alias cominifcino fitneceis
fe.Neq; fane aliter curari apud ins
fulanos auditione aflequor. Vnus
hic duntaxat modus eft,nifi forte
pluuiam aqua , cu illi obuia quaqj-
vtatur,vfurpaflfe vidcbor:fed mes
minerint, in infulis fortunatis ocs
cafum verius Pluuialia elTe,in qua
nulla aqua nili ab imbribus,nofq;
getem tamdiuini prielidi/ exs
perttm elTe noluille. Verum enim
Ferru mirari fubit,qui du experies
tiae reclamat, impudentia no vides
tur effugere. NI cu gradus quofda
coquedi ex Nfeerua; fuae prsefcris
pto definiuiHet, Whil0^f*i0
DE LIG. SANCT.
^ aiunt gentes illas apud quas nafciturU^^
gnum,eodt femper modo ac jlne difcrimi-
necojicere,&r fumere hanc potionhcuius
affert rationem, ^ medicince funt
imperiti. At huius medicinse fum#
mam eis peritia tribuit,cu fateatur
vniuerfos ifta cotagionc -affedos
illic curari. Quare illi peritiffimi,
ipfe cxperietig fuae fide nobis nuh
lam certa facit, fed cotra fenfibus
fidem derogat . 'Bortajps(jnquit)quO‘-
niam recens lignu decoquunt, falutaris ejl
ea medicina quocunque modo conjiciatur.
Quorfum haec tam incofiderata, ^
ne grauiori verbo vtar^An nonfe
recens fui cuiufda eft teporis^^s:
dit,>d quia in illis regionibus antidota^- '
ria medicina efi lignujan?iu.(~^^{i fu
milem hic etia non retiBcat faeuh ,
tatem. Sed nuc teneziip^cM quod in-^
credibilius ejlcdeinceps inquit') decofiione
cojiciunt admodum teperatam,l^t in omni
NON PERMISG. 70
tepore anni juhueniat (^^rotis,omni cetatiy
omni morhoyOmn({p coplexioni . Amabo
te Ferre, cur incredibile^none tute
faflus es teperatum efle lignu^uid
in potione fentiastato magis con
fireris, ^ Ariftotelica vfus videris
ratione, dum hsc ex fecudo de ge^
neratione citas,Qu§mircetur,cor
rumput inuice intentiones,& pros
priasqualitates.Ergo aqua,vt vis,
coftione ficcitatem Sccaliditatem
quas ineiTe teperatas ligno putas
qualitates, reprimit, quod nodum
mihi liquetdic fiet moderatius pos
culum, vt ad aquale collatum nas
tura,fiquidetuafequimur dogma
ta.Quidiaute miraris qua ratione
teperatum morbos curetf ‘Equide
in ea contem^platione audientibus
moleftusefie r\7lo,Malim vno ver
bo,dicere,fic teperatu alioqui mes
dicametu ^prietate occulta luiifti
DE LIG. SANCT.
mederi, vtnii mirufi vari;s fubuci
niat naturis . Sed mihi obi/cies &
alios morbos huius ope dilcuti.
Quod vc tibi concedam videlicet
per epicrafin,tame irridedum ceh^
leo, quod palTim nunc fieri video,
hac potione ad tua ratione varians
ta, omnes graucs afFediones guis
deploratas velle elidere . Perinde
enim fit,atqj fi exchamjemelo vel
anetho, vel lini femine,vel etia foe
nigrjeci.quae tepent omnia, segros
omnes variata horu codionc fa^
nandos fufcipere.O fucum homi«
num animaduertedumiNam cum
plerofqj videat proceres,acmatro
nas pernegates lefe vnqfuiflehac
lue prehenfas, & de/perent alia fe
ratione aduerfas in eis valetudis
nes hinc fomitem trahetes,curarc
pofle,vno hocvtutur prsetextu,vt
affirmet rebelles quofijis affectus
^NONPERMISC. 71
Iioc vnico expugnari medicame#
to:fedi varianda ad pr^fcriptu fuu
cura imperant. O impuros homia
neslficcine in medicinam nos vos
lut infanirefnonne hoc eft diuina
munera polluere ac impiare f Eca
quis non videat (ycophantaru mi
rificasftrophas,&verlipelles artes?
Quidainfignispurpuratusin au*
Ia Pontificis agraui morbo, quicu
iamdiu cofliiStabatur, ligni fandi
minifterioliberatus eft,fibiq; refti
tutus.Io triuphe.Io Psan.Omnes
in omnibus idetetare remedium
imperabut magiftratus,reges com
pelletrnifi fimile feceris,nullus fis.
Ad ifiium modu hoc tepore Vertu
nu agere, mederi eft. Certe noftri
ordinis vir quidam fane dodus ac
perq facetus , imperitos quofdam
medicos muficis efte fimiles folet
dicere . Vtenim primaru partium
DE LIG. SANCt.
cantores canti!cnas,qiias numero;i
fe adfiftula faltcmus fubinde no:=
nas codcre fbIer,quos ali; fecudas
rum aut tertiaru cotinuo fequun«
tur ac pro fe quifq; imitantur, vbi
autem animaduertut,qui principe
locu ex ijs obtinent, pertritas fuas
elTe cationes, & abs poidremis noa
nunq fymphoniacis melius cani
Cvt eft ad inuentas iam res inge«
niofa atq; induftria addedi semula
tio)ftatimad alios couolant mos
dos, ridiculi alioqui futuri,{i triuia
les numeros femper incinerent; fic
qui medicina fad:itat hoc tepore,
quiq; plures $gros curados fufcis
piunt, ad inepta nouaq; identidem
accurrut, & clariores horumnom
nulli edum placere populo gratiofi
ftudent) fuas texut formulas acres
fexut, leges £gunt&: refigunt:atq;
nunc in pulueres , nunc coptaria,
>T0NPERMISC. 7*
Huc antidotos c5mutat.Hos imis
tatur poftea fimif gefticulatrices,
quo libi fapientu opinione aequis
rant.Ita fit,vc li pr^ter has formu
larias ineptias dodtus aliquis acccs
dat, qui ab antiquis tradita,aut re
<^e excogitata proferat , rideatur
ab omnibus. Hoc eft mederi fcilis
cet,hoc Aefculapiu, hoc Phoebum
cofedari.Quod ideo dicedum pu
taui,quonia ineptus habearis hac
«rate,nili palfim lignu fandu nos
mines . Sed ad exadilllmos Ferri
gradus veniamus,nullu enim argu
mentu dodrinae eius tacitum relin
quam.Prfr^u liquide gradum lias
tuit,cum decodio remanet vnius
librje: fecudu,cuvnciarunoue:ters
tiu,cu lex aut lepte. Quid idue ell
dogmatisfld animaduertendu prt^cepi'
tnus0nquit') no omnibus morbis^^ (Egro-
tis eiupem morce deco?lione conueniretjed
DE LIG. SANC.
alijs maioris tnom, alijs minoris . Tiane
fic aufercsf At hoc nimiru eft blatc
ronu probra IacelTere,<]ui medicos:
rum clamat elTepropriu, auda(3:cr
mentiri. Nam quis no vidit innus
merabiles fola noftra.quje iimplex
cft:,pr?paratione curatos? At miris
ficus Ferrus duos rurfijm decodio
nis modos facit: vnu alteratiuum
vocat,fimplice alteru. Hunc in fis
dili vafeCquod teftaceu appellat)
illum per vitreu cadu in diplomas
te, fieri tradit.Egregia fane inuda
&cedro digna.^ed quid has difies
rentias in re facili , totiefq; explos
rata introducimus l Nemo adhuc
inuetus eft,qui fimilia fcripto man
dare fit aufus.Nam Mafia,cu dixif
fct excellentiorem in opere decos
dionem nos habituros , Sc citius
segros liberaturos,quato plus cons
fumpta fuerit potio, fubdit : tamen
NON PERMISC. 7^
jtnt omnia moderata , & medio quodam
modo parata. Ac rurfus, Qjw plus eius
ce^i hauferintytdto curatu iri citius.Qui
ctia Nicolaus cognomeco Pollius
pro mediocriter infedisadmedis
as abfumpta fufficere tradit, ad iiis
tertrimentu vero duarum pro exs
treme afFlidis. Nam quanto plus
Cinquit)in decodione columitur,
tanto fortior operatio eft.Ex qui#
Biis intclligitur,meritb diftin<Stio#
nes illasa nobis vt nugatorias re#
prehenfas. Admonet ille praeterea
de bycme, seftate ad codendum
iftius ligni decodrum, cpix qualia
lint,res ipfa iiidicat. Illud notatu
dignius,^ dilutiorem modo potio
nem facit, modo meratiorem, pro
humoris fcilicet exuberantis, turrt
tenuitate caliditateq; , tum cralfk
tie',letore,ac frigiditate* Adde §taff
te& cjetera huiufmodijquafi oxy#i
k./.
DE LIG. SANCT. |
meli aliquod,no ptifanariu paratu^ ;
rus. Nam Gal.eos no probat, qui ■
fub vna quapiam mefura oxymeli
c6ficiunt;fea tame dum varianda
eius docet teperatura , id facit pro
guifu fumetis,c6uenientiflimu ra*
tus oxymeli illius natur2e,cui eft iu
cundilTimum.Prima tamen ipforu
mixtione, quo plurimis coueniar,
deinceps confcribir. Quod igitur
in poculo tam moderato documen
tum nobis dabit , ad quod animu
referentes, cognofeamus huic vcl
illi naturse aptiffimum effe tepera^s
mentum^Quod fignum,quo vifus
aciem dirigamus i Sed ab inepti/s
difcedamus. Ncq; enimhic nobis
icopus propofitus erat, vt indica^
remus variandam non effe codfio#
nis ratione, fed non pati medicata
irientum vilius rei adiu^iione.Des
ilillandi autem eius modu,nec aps
NON PERMISC. 74
probo, nec rei/cio in pr^fentia.A?;
lius fortafle locus fcfe commodior
offeret, cum hac de re agendi, tum
etiam de oleamento abeo eliciens
do. Nunc docemus vas illud fidis
Ic,quo potionem parant,in camis
no quamoptime excoqui debere,
quod Gal. etia quoda loco comos
nuit. Qu£e enim exade penitufq;
coda non funt,lutofa ea potius,g
figlina funt,6c qualitatum fuarum
nonnihil medicametis remittunt,
quare mihi plubo illita,^ nitidior
videatur,expetitur fidelia. Sed taq
a vino ad deuteriam nos conuerta
mus.Secundarium itaq; tenue poft
cremorem etiam folet apparari.
Nam Je^menta religa Kurjus\t an- *»
te coquunt , addentes fuaue liquens mei,
vt cecinit Syphilis . Nos vt non
improbamus in fecundario decos
do mei, vel faccharum,vel glycyrs
k.ij.
DE LIG. SANCX.
rhizam adijci, ita no necefrarium
cffe dicimus Jn primo autem eres
more rede mifeeri poffe negamus.
Nam quod ex palo cocinnatur po
culu,fcio no niii moroiis,&; delicas
tis philoenis ingratu fentiri. Deeft
enim illaguaiaci acerbitas , & as
maror , deinde medicati alicuius
eatapotij vice voratur; fecundarid
vero medi/s in cibis potus loco lis
tietibus fumptu,n6 caret iucuditas
te.laudo aute,vr quibus non difpli
cuerit,quivc ab eo no abhorrebur,
puro vtantur. Satis enim libi litis
condimeto eft. Negauit Cyrus ciS
liti premeretur, vnq bibilTe iucuns
dius,q ex coenofo ac turbuletO quo
dam riuo. Hanc vero deuteria ex
fontana q pluuia malim parari, ne
propere excidat e corpore. Teptis
autem ad decodione vtriufq; funt
qui limitarunt horarum fex , ali/
fiON PERMISC. 7J
o<5to:ego vcrb etia duodecim inter
dum fpatio leni igni confoueo, vt
ad tertiasredeat:infecundariata*
men multu de opera rcmittimu??,
quam in cremore diligentilTimam
prabemus.fed fit fua cuiq; pro ex^
quifita c6fe<3:ione, certa menJfura
affabre ex eode ligno fadra, torno
(fi placet) rafilis , certis difl:in(ta
fparijs, qua exploret, quatufingu«
lis horis in coquendo decedat. Re«
ftat igitur, vt videamus, quis mos
dus i vtraqj potione mediocris fit.
Diximus enim moderatam nobis
cocturam videri, qu^e pro p5do lis
gnifextarios fex ad duos reducar,
hoc eft: ad vigiti quatuor cyathos.
Tribus enim diebus fufficereeam
menfuram vplumus.Quare in fin
gulos hauftus oportebit quater*
nos trahere cyathos,hoc eft men*
furales vnciasfexcu eiufde befte,
k.ii/.
DE LIG. SANCX-
qui modus explet fepte vncias mi
nus triente . Atq; hic proculdubio
modus viro plenus iuftufqjfucrit,
etia in medicametis exorbilladis.
quippe duodecim vncijenoftro pe
de metitseXemifcxtariolu Parrifis
num coplent, qua mediocriter
tietes vno tratStu ficcant.Et qui tes
peratiores funt, & vrbaniores,duo
bus fere exhauriut.Minusenim q
fextarius Romanus continet, no-
ftra ratione, hic femifextariolus
befTe,hoc eft, menfuralibus vnci/s
odfo.quadoquide fextarius vigins
ti coftabat vnci/s,id eft, pollicibus
quadratis.Nec obftat , q> Ifidorus
viginti quatuorvnciaru eum tradi
derit, Sc Aphricaniis libra fextari/
dimidiu fcripferit,vt notat Alcia^
tus iurifperitiffimus.Iraq; certu eft
libra duodecim vnci/s expleri, vt
coftet femifextariolu noftru eande
NON PERMISC.
ic6ncerc,nifi libram pro hemina m
diat,qu9 noue tantu conftabat vn^
ci/s.Qjiomodo igitur fexrari; di*
midiu erit ? nili dicamus fextariu,
fuum etia cumulu certu habuifle,
neqjmenfosfuifle antiquos,vt Ii*
bram, ad geometrica exadionem,
Qjia ratione ad cheopina noftra
fextarius accederet, fi audirari/ loco
tri.entelibrx acciperet, hoc efi:,acl
viginti menfurales,quatuor infu*
per vncias.fed nos de mefurishoc
tepore no certamusroftedimus ta*
me iuftu potionis modulu ex codtu
ra noftra reddi.Na qui ad quatuor
libras redigut,fi poderales intelli*
gunt,plus minuivenos fuperat,fi*
quide quatuor diebus id paratu re*
ponfit, vt in guaiaco facit Hutte*
nus . Quippe Plinio cyathus, in
quo etiaCvt videtur)ex abudanti
fuus extitit cumi^lus, dece drach*
k.iii/.
DE LIG. SANCT.
mas pedet,femi{Iis vero drachmis
valet quadraginta odo:trahuntur
aute nobis quatuor cyathi,hoc eft
tries,q pedet in fummaquadragin'
ta drachmas Pliniana pefioneiita.
vnico fere cyatho minus duabus
drachmis vinceremur.Nos etia as
qu? purf plenu pollice quadratu ap
pedimus,qua inucnimus paulo fes
re plufq quinqj drachmas pefitare.
^ fi cyathus fefquiuncia mefurale
cotinet cu lextate,vt nos putamus,
certe pr^ter fepte cu vnius femifie
drachmas p lextate ac accefiione
Pliniu etia fefqdrachma pofiiiflc
fatedu erit, aut cyathu vncias duas
capere, & ita pede Romanu noftro
maiorem ftatueremus. Verum ille
cuius rei pefum fecerit ac facoma
non expofuit, vt nulla ratio fit de
oleo,quod aqua ac vinoleuius efl:,
intellexifie.fed de hac cofideratios
NONPERMISC. 77
ne plura in libro de re Seplafiaria
dirfercmus,c?terufi in eo cremoris
modo ex reliqui/s ebdur^redeutis
ad dimidias intra triduu,vfum no
bis expedire deliberatu foret, Hut
teni ratione multo fuperaremus,
qui in quatupr etia dies ea appa=:
rata reeodebat , qn proueniret ex
ligni pondo libra, elixati iuris tri=
ginta fex cyathi ,vt fuperhis pers
ftrinximus, hoc eft , fextarij tres.
iSed cum nos ex ligno vere tepera
to Cnam id quod amaricat rei/cu
mus) tepentem ac moderatu cin^
num concere ftudeamus,nihil mi=
rum fit,fi hanc potius q illa fequa
mur mifcendi ratione, qu^e etiam
experientia nobis ante conftitit:
& qui nos ea docuit,quiq; cu infis
nitis ali/s fanitati reftitutus eft,ab
indigenis quoru lingua callebat,
quibufq;familiariter in comerci/s
DE LIG. S ANCT.
vtebatur,non alio faditari modo
deierautr.Quinetia expcriudo dU
dicijfide mihi,licct iuniori,nec ita
fplendidi nominis,adiunger, qui^
bus vifum erit, nihil enim moror,
dum eoru veritatem eloquar, qu2B
duodecim ferme annis expertus
fum.Equide permultos falutis per
me recuperatae teftes citare poflu:
fed parco nominibus viuentium.
Quid aute illi efficiat,qui ad pon
do libra rameti, duodecim pondo
aquje infundunt coquuntq; ad di=
midias,non necelTe habeo nuc di«
cere.-tanto minus qui concifi ligni
ex aqu? triginta libris ad tertias
coquunt, hoc eft ad libras decem.
Itaq; fi poft fextum diem vel hye^
me computreicit,quantumfingu«
lis diebus dare eos conuenit^Na
fi librse femiflem probent, fex di;*
cbus libra ligni plus quam fatis
NONPERMISC 7S
lif,conrumitur:cum oftenfum fit,
libram ad treis dies fufFicerc. Atta
men in materia non recenti haud
abnuerim pluspofle infumi.Nam
& inueterati librae du? vnius inters
dum vicecedunt.Mediu autem fe
dtanti intra libra confiftere ad tris
duu^quum eft. Na qui qplurimu
ligniconfumpferutguaiacani, no
amplius decem libras diebus qua«
draginta vfiirparunt,6c Huttenus
vix fex abligurijt:mediocre tame
cremore parantes, non eftq» ex in*
duftria dilutum accurent: quippe
quo crafiior, eo plus valet , & fiia
proprietate dcfugetur efficacius.
Adeoq; infirmifiimisplusligniali
quanto effc offerendum, no ita ta«
me vt modum excedat, no defunt
qui defendat.Quaobre iuffo mo«
dulo recentis ligni libra intra tri=
duu vorabitur , fatiTq; fut fingul is
DE LIG. SANCT.
potionibus cyathi quaterni. Altcs
rius vero tenuioris ceu Iorf,quam
deuteria quafi fecundari! vocaui^
mus,alij dant quatum ad fedanda
fitim laboranti vifum fuerit , ali/
parum, dicentes propter malu fa^
porem ablatura bibendi cupiditas
te, fed qui quatumlibet eiuscoccs
dunt,hoc fe facere ideo aiunt , vt
medicatiin ventre cibi efficiatur.
Congruere tamen modu oportet
eius,qui curatur confuetudini:tan
tum enim ipfius exhauriet,quans
tum fanus bibere folebat. Et fane
iuftus modus fefquifextarius efto.
per dieaute fi bibere libet, poterit
cyathos duos aut tres qlongiffis
me a prima potione trahere . qui
autem minus propinant,^ patitur
5Egrotatis confuetudo,velob id<^
parcius comedunt, n^e illi videns
tur ignorare primu fudoribus cor
NON PERMISC. 79
pus digeri, deinde hunc potu ale^
re,& humedare,ac demum medi*
cat9 virtutis efle participem.Neq;
vero eft cur afTeueremus aufteris
tate aqu2E eos ipfos deterrerircum
notu iit a multis vbi infueuerint,
auidiifimc expeti.Nam & frigida
modice exhibemus , quse iUos ad
iitim arcenda qualitas inuitat, vt
qui fere in ^ftuario contineantur,
iiue natura iiue opere, fado.Natu
rale voco, quod seftatis ftatus af*
fert. Equideperpetubeosin laco«
nico claudi volo:nonq>£eftate tor
reri igne impere,fed ob teporis ins
c6il:antia,vt aifidue calear.Cuiufs
modi aifiduus pene feruor nudis
cft barbaris.melius enim eft corpo
ris fpatia feu ipiracula laxa & pa^
tefad-a habere , quo virus vndiq;
defpiret . Primis ergo diebus de^
cubens in seftuario aut domo qu^
DE LIG. SANCT.
camino caleat . Cuius rimse fencs
per frigora gypfo diligen*
ter obft rudt^e (int, & conclauis o«
ftia velis ac tapetibus obtenta, ibi
pauiatim cibum deducat , & vino
vfus dilutiore cofucicataqua bibe
rc,& efurire difcat.Deinde vbi ies
iuniodiem vnuautalteru tralegc
rit,medicameto limpi ici expurges
tur,pro naturae ratione & viribus
atque serate . Confideretur etiam,
fi ita vifum eft, morbi caufa,3^hu
iufinodi,qu§funt medici rationas
lisconfilia : que perpetuo aflidere
tegro in hac curatioe velim, vt de
viribus eius fit folicitus. Quomis
nusfunt ferendi chirurgi,quorum
munus hac in re mihi qui proba#
ri poteft,cum vix prima philofo#
phise attigerinrelementa^Qusefi
norunt,extraprofefiionis fuse ter#
minos egrediutur,& audent nihis
NGNPERMISC So
Io minus in curatione tam ardua
finuoramq*„vbi emergentibusno^
uis cafibus idetide ratiocinari eft
necefTe, fefe intrudere.Dodu igi£
medicum rcquiro.Purgansmcdis
camentumex ratione is inftituat.
Ncq; vcrb acccflerim Hucteno,
qui tantopere rha barbarum dete
ftatur , & vnica filiqua Aegyptia
approbat, & extollit. Neq; quo fit
vtendum pharmaco hoc loco do^
ceo,variadum efle intelliges,etiafi
perfacile laudo,8cquod ex primis
tatu venis fiibigat noxios &inofH
ciofos fuccos.Noui qui mihi hanc
ad curam fupra fidem priedicarit
rheon Indicu , fed ita, vt cu vua*
rum paflarum Corinthicnfiu,qu£B
vino immaduifient carnibus exhi
beretur. Alius nuculam illam duta
xat, de qua fupra c5memini,infu«
lanos aiebat in eam rem madere.
DELIG. SANC.
fedipfe mali mitioribus agi.qugs
q; humore, qui peccare putabitur,
facile dcponat.Refoluto ergo ven
tre,C^rd5 fefe penetralibus ahdantCjue^
admodum ait poeta illey
„ netp'\:>isyenti,n6 halitus aerisyllus
^Injinuet fefe,^ gelidis a^latibusohjlet.
Ibi die purgationem infequeticu
interuallua fbmno fecerint, cremo
rem calefadum mane bibant, itcs
ruq; fub vefpera.fatis enim bina fu
pfifle pocula,quauis terna nonulli ;
praebent: dilucuIo,meridie,ac ve* j
fperi. fed plus fatis eft corpus fus*
doribus bis in die exercuille , nec
alia in opinione cft,que fupra oes
q hae de re fcripferut, admiramur |
„ Sy^hi\is,Deco?iiCinquih')pocula primi \
Bina die epuacp ajjumut,cu jur^it ab ortu j
Lucif er, &fero egreditur myejperolympo |
Qui mihi no videtur exponere, j
ante ccena ne fbrberi debeat , an I
- ii
I
I
NON PERMISC. 8i
vero a coena.Huttcnus,q fuo peri
culo per manus C vt inquit ) ali/s
tradere didicit,oAaua hora alteru
poculu dari iubet;vt appareat illu
circucidere cocnae tepusma ad me»=
ridiem tantu reficit.Et alibidicit:
Vigefimoquide die bis cibudanr. ’*
quod viderint qui fequutur.Certe «
enim hoc fert medicina h§c,vt ine **
dia quata polTitmaximacxtcnues **
tur aeger.C^o aut cibo, pbft dice^ »»
tur:fedtam exiguo, vt fuftte vi*
ta,& vtinaCait ille)non augeat vi
res. Ego vero ne que de hac recele
diutius,bisdic reficere foleo, ne a
cofuetudine aberrans , cum opus
non eft,difcedam, fed exili admo#
dum cibo,quem inferius expone*
mus. Mane igitur vna horula an*
te contefto,quo incaleat,& §ftua*
rio,fi opus fit , accenfo,cremorem
hauriendum pr?beo:qui raptim
l/.
DE LIG. SANCT.
vno femel tradu fine interfpirai
tione bibitur , a quo quiefcerc fic
ftragulismunitum, ad horas duas
melius eft,abundeq; fatis erit hos:
ram vnam defudare , altera vero
abftergeri. Qjianqfunt,qui elicie
do fudori integras duas horas, fta
tim ab haufta potione permittut.
Ego vero facile illisno affentior:
propterea q? tam longi temporis
ad ludandu fpatioCvbi citius face
re paufam liceat) opus non efle
dico,cum ope medicamenti corpo
re calefacto fudores mox erum^
pat :& du abftergif,difl:ringiriirqj
ludor, qui meatuTis cutis h^ret.cuc
nit, vt impenfius virus erudet na»
tura. Ad hsec propter infolentiam
nonnihileffe folet molefta defuda
tio inuitis expreffa , quare indies
aliquid ad fudandi moram acce*
dat. Id autem tempus,nc quider^
^ONf PERMISC. 8i
roris intercidat , clepfydris fbleo
metiri.Reficcato corpore, Sc venis
concidentibus,quod poft quarta
a fumpto poculo hora contingere
fere foIer,e ledo furgere permitto
etiamii ali/ non ante quintam:ad
quam frugaliihme reficio . Ac eos
quide qui celerrime fanefcerc cu#
piunt,<q deparco licet vidu vti iu
beo.Nam nautici bifcodi panis,
«/ia<p8o(j Gr^ci dixere,vncias circiter
duas cum vncia pafTaru vuarum
Corinthienfium iuftum vit^ fufti
nendse modu arbitror.Neq; ignos*
ro alios eflc,qui tres vncias panis
totidemq; vuaru permittunt , aut
etiam pruna ftatim a principio*
Qjiod vtiq; mihi no placet,^ hus
mentiorafint , nec vt palfie iecur
confirment, ficuti neq; gallinaceos
pullos, vel ius eorum decodorum
adijci inipfo faltemdier? veftibu
DE LIG. SAN^T.
lo.ExhaurieHuenimperpctuo cor
pus eft , neq; verendum fub fafcc
fioc,vt quis deficiat , quauis paulu
edat.Neq; enim me pr2eterit,quid
de picrocholis GaI.^diderit,quos
buccea panis nonnunq vino dilu«
tocaletiqj immerfareficiebar, ita
VE febres prohiberet.Duriffimam
enim illisforeinediam intelligo.
Atq; ita,vt fi biduu fine cibo traC*
cgerint,neccfle fit febri corripiant
tur.At GaI.ndnnebiliofos& imt
becilIos,& qbus fcnfilis erat vctri
culus,folo ptifanas cremore in ies
ptimum v% die traxit^Nam qui
cx abundantia laborabant, ^minus i
mirum fi fub longa eos inedia te® I
nuerit , vt prorfiis ante ieptimum I
non cibarir.Quo minoris glorios I
fa illa diatritos aeftimada eft. neq; |
vero obijcienda ex Hipp.oraculis
fcntetia; V idus tenuis anxieqj ex« j
' NON PERMISC. Ss
quilitus , <}uum in morbis longis
fempcr.tu in acutis, in quibus no
conuenit,periculofus. Ncc qui fc*
quitur aphorifmus,In tenui vidu
aegri delinquut,tacco infinita qu§
opponi poffunt.Nam vt vidus fit
tenuisquiper pauca , paruve nus
trietia fitedulia,qualisefl:ptifan2e
fuccus, tamen finis ciuseft virium
cxolutiOjVt Gal. i fuperioris aph.
commentario nobis defignauit,
Naqj in hac curatioc ea vidus ra
tio eft , quae vires couellere queat,
fiquide panis fimpliciilimfiCvt ait
Gal. )alimentubis die prxbetur.
Iteqj vuae paiTae, quae plurimu nu*
triut,eode authorede Alim.facul.
Quinetia cremor ipfe qUadatenus
vires recreat,dum in fanguinever
titur,caIorefouet,fpiritusauget,&
mebra omnia corroborat. Videas
vel tenuifiima praeditos valetudis
liij.
DE LIG. SANCT. <
ne hoc poculo adeo fuftentari, vt
vires q antea in ea dieta conftitu#
ti firmiores acquirant . At pauca
dantur . audio.& poftnonumaut
decimum interimdiem fames in<
gruit, fateor. Nam digeri corpus
debet, & fudationibas fieri no po«
teft qm dilTipetur parte aliqua hu
midum, vt docendi gratia loquis
mur,fubfi-antificum,Atq} obpau«
citatem cibi certum eft plane rcsi
ftitui nonpofle tantum, quantum
digeritur. Attamen pro ratione vt
rium feruadarum nimiu eft quod
offertur. Quapropter tenue nullo
pa£to dici poteft alimetum quod
datur in hac curatione; ficuri neq;
plenu,fed conferuas^Qua de reni
mismulta. Confiderabunt autem
medici num vel pueri,qui funt ad
cibos omniupropenfifiimi,hoc vi
<Stu pofTinc elTe contenti;cu videre
^ NON PERMISC. ' $4
Iiccat tenuiores vix tantum cibdtf*
rum puellis fuis in diem imparti?
re,qui tamen optime tolerant , &c
bona fatis habitudine apparent.
Sed 9groti hoc cibo recreati, quies
fcunt,lufitant,grauiores cogitatio
neSjOmnelqj animi perturbatios
nes quantum licet, auerfati.Meris
diari,nifi propter nodturnas vigi
lias,illis no c6cedi£.Qjuibus fi ita
accuratu eft,ut decima pranfifint,'
quarta a meridie in le^p decunif
bant , periftromate ftragulifq} vti
iuflimusoperti,vt intepeat:quins
ta deinceps hora cremor ille eos
dem , quo fupra,modo prabetur,
hinc ad reptimam vfqj fudatur,ae
detergitur : oftaua vero comode
venis iam interquiefeentibus, epe
natur.Verum enimvero fune, quf
a ccena poft quatuor horas cre:^
morem propinant ,fed cooperU
DE LIG. SANCT. <
ti vetant, ne fomnus fudorTin=*'
tertum patur:quem tamen fi fpon
te profluxerit non denegant,<]uo<J
a fagaci natura fieri dicunt . Ples
rique a coena cremorem i/s tans
tum exhibent, quos vehementi ca
pitis dolore cruciari animaduers
tunt, quomodo dormiturispro ca
tapotio ipherulsE ofleruntur:quod
mihi quidem ratione carere non
videtur. C?eterum coenat parcius,
quibus vncia panis rede datur,&
vuarum {emuncia.Qubd fi bifeos
di penuria fit, in eius vicem inter*
mediapaniseruftula prsebeturre*
nera parte abfeifla , & fuperiore,
quae bilefcit , adepta ceu fquama:
vuarum vero Corinthienfium de*
fedu farcit, Damafcena vel Thar
lenfis ,velpafla quaeuis exemptis
vinaceis.Safis aurem in coen5 efie
poflut dece aut duodecim grandio
^ NON PERMISC. 8f
res vusEjCX ali/s quindecimautyi
ginti.Quibus vu? gratse no (iit, as
ucllan^Cquas nuculas pr^neftinas
dicut)in igne coniedtae enucleatae*
fupcrioriq; mebrana caftratae,aut
amygdalae toft? eduntur.Maximc
aute (iccantis naturae cibatus elTe
debet,nontam vt potus in ventre
perdiu retineatur, quam vt reficce
tur putredinofus ille afFedus,que
inuexit cotagio.Neq; enimtimen
dum,ne ex eo vi6tu vel in he<f^:iea,
vel corporis atrophia delabantur,
qui natura ficcifunt ac macilenti:
vt quidam metuere videtur,<aB«w
Cinquicns)optiwe/a»-c,Ji, qui ligno CU'
rantur^in heBicayil tahm no inciimnt.
Quod equidem vix fieri pofie in
teperata potione puto,nifi eo iam
fint correpti plane marcido habi?
tu.Na &ficcos confiat hac vi<fius
oblcruationc humefeere , & ma^
r
DE LIG. SANCT.
eros pinguefcere.Adhiberi tamen^
per totam curatione medicum \ts .
lim , non qui cremore dilutiore.g
pr^rcripferut nobis infulani,acexs
bir,immutet. Qnag Syphilis vna
probare videtur ratione, cu dicit;
» mm&u ce^ue memore fu^ omyi^H
»» Qj^m tenue, ^ magna ftbi ieiunia^ofeh^
♦» folet fitiseJfeipfuScarpsalaiy
Du fu^eretyita,^tatunemBraf0tifcat»
»» Ne tn, ab ne tatatime,facer illicet:haujlu^
»» ille, modo dhrofm, \ires rejiett^fouetf,
»» In^ occultaverit kiunis pabula membris.
Obreruandum tamen eft , ne fas
le guftet,qui curatur:^ huic medis
ciu2e cu fale prorfus no c6uenit:ve
nere tanq pefte fugiar, frigida nc
vel manibus abluendis attingar,
vinu nec delibetctale enim huic Iis
peri entia innotuit,c6£ciat: quive
quadrata rotundismircear,fed qui
vidumpro fymptomatis,vbiIiecs
) nonpermisc.
grio eft, quale cicutae, cu qua fi hau
feris, nullo remedio reftitui queas.
Qiiae profedo leges fere funt ob
noxam indidae.C^uae q fint leues,
omnes qui tam diro occupantur
malo fi fecurecolerent,ac ad falu*
tem valere reputaret, vitro fine vb
la cudatione (e illis dederent.Sed
reliquum vidum conftituamus.Is
igitur non poftnonu ftatim diem
plenus, at paulo liberalior permic
rendus. Pulli clixati iure.citra ta«
men falem, mane tantu vefcatur,
fdq; ad yfq; quintu decimu diem:
a quo etiam oua forbilia & carnes
elixas ad vicefimu tertiu,abfq5 fa«
lecocedes,itemq; aflas fine larido.
Quod fi ad quitu vfq; decimu per
feuerare i prima vidus ratioe pofi:
fe cognofcas,audo tatu obfonio,
hoc eft vuis pafiis , intelliges mes
lius cu deploratis agi. V erum pers
DE LIG. SANCT. f
f
pctuo «gri vires cofuledasccnfco.’
Sic enim tradati vigefimum vix
attingutdiem,quin adpriftinafa^
nitatem reuertatur.Nonunq tame
vel cubantiuinteperatia, vd ligni
exoleti infirmitate , multi in inte*
grumno reftituuntunquibus fuas
ftrimfimulatq; refedi videtur, ea®
dem omnino fubire ratione. Alios
noui,qui prius perundionibus fa*
tigare corpus iuberet, deinde ad po
tione venire,deierantes ad morbi
depelledi celeritate hoc pertinere:
qui & ipfi aduerfus argeti viui iU
litus hunc dari cremore perhibet,
propterea ^ folus offenfas eius tol
lit.Quos quide authores in totum
non danarem,nififperare intra tri
cefimum diem, vidus ratione obs ^
feruata potionis pr?fidio,fatis efle |
malo etiam extremo profligando.
Ne<^ vero probauerim illoru fen*
^ I^ON PERMISC. 87
tcntia,qui vna opera & lignu & ar
gentu viuum ad curam afFeruc, cu
non ferat tatasiniurias natura vel
robuftiffima : tametfipicriqj gra«
uiora sequo animo pertuIerut.Sed
de purgatione fub fine curationis
adhibeda, agamus. Sunt qui decis
mo quinto dic aluum volut refols
uere,ali/ citius,n6nulli cu lignum
paulatim,& cotineter munere fuo
perfungatur,nullum a potione dic
intermittedum cenlent, ne propter
pharmacu quide:maluntenim lub
curse fine exinanire , fi aluus in«
terim nihil redderet,ex eius decos
<Sto cerris diebusclyfteres infundes
rc , quod nos tentauimus magno
fcmper fuccefiu.Neqjqueq moues
redcber,^ Ferrus fiepe purgadum
dicat, & oitauo , vel fexto quoqj
die:propterea ^ tenues ita humos
fes fudoribus expurgentur , crafil
DE LIG. SANCT^
cocoquaturmatura enim,qu£e per<e
fede mouetur, primo concoda (e*
cernit,mox expellit, in obtufis ta«
men fenfibus, & imbecilla natura,
eiufq; motu ine6cinno,f£epenume
ro adminiculo ea fupplenda funt,
& velut manu fcandenti pr^benda,
vt Gal.ait in aph.iIlu,C6coda mo
uere no cruda. Veru enim fi quado
purga ndu videbitur,Qb ratione As
phrodifei potius,q eam quje a Fer
ro allata ell:,id faciedum erit.qua**
doquide famefcetes fblito cibi vfu
prsetermifTo , materiam fine dubio
aggregant acriore. Decimo quins
to igitur die mane purgas medica
mentu bibatur, qua hora intermits
tetur cremoris potio, ad qua tame
fub vefperam ftatim,nifi quid obs
ftat,redibitur: no aute vt vult Fers
rus,qui tota prope antiqua ratione
nulla caufa fubuertit , 5c mane 6c
i
NON PER MISC 8$
vcfperi abftinebitur. Na quid ha^
bet rationis.cum potionem modo
intermittcnda,modo relinquenda
traditf Agit enim eo i loco de lym^
ptomatis,qu3E per lignu fan<5tu vis
tari non poflunt. Verum vbi vitas
impendet periculum, quis operam
lubens impederit^ Quorfum attis
nebat hsec admonere. Quin potis
us audis,quod difertillimuspoeta
perbelle in guaiacopr^efcribit;
Nec prius abjljlutpotu ^ tnejlrua curjum ««
Luna juu, totu peragras perfecerit orbe, » ,
fraternafp iteric conuenerit aemula bigas, «t
Sunt aute ei,qui priftina valetudis
nem recuperauerit,fcruada qu?da.
Primu ne cofefti frigido fe comit
tat aeri, aut in publicu prodeat. Re
clufis enim adhuc omnibus cutis
Ipiraculis nouimali j)cliueeftpes
riculu.Paulatim itaq; ab vno coes
naculo in aliud inambulandu.atc]^
DE LIG. SANC. f
J
ita {enfim,duni aeri a{liicuerit,csB*
lo fe comittat.Deinde modus in ci i
bis &: congrues vbiqj qualitas ob«!
feructur, bugloflb,cirfi/ radicibus,
aliilq; oleribus in iufculis vti incis
piat.ouis fbrbilibus,C2Bteri{q; alti*
libus cibis,6c ex aucupio potius a*
uiculis, vefcatur.-imprimiiq; cura*
dum, ne vetriculus infarciaturprc
matilrq;. Quinetiam ad vinu fta*
tim ne conuertatur,lcd cremorem
ptifanae, aut fecudariu decodtu mi*
nimum menfem vnu prius bibat,
poftea dilutilfimu,& tande ad pri*
ftinam fe referat cofuetudine.Reli
qua ex Hutteno requiratur,quifi*
milia quseda noftris habet.PIeriq;
SerapiuCvt nuc loquuntur)ex de*
codti ligni cum faccharo apparat,
quo vtatur coualefcentes. Ali/ ex
puluifculo cum pafTaru,vt nos fo*
lemusjvuaru carne, coptarium per ^
\ NON PERMISC. 89
% *r ’
telTellas inftruut, quida flores facs
charo conditos,& teneros arboris
turiones pr£ebet.qu<e omnia vt no
improbo, ita in vniuerfum iuuare
nego, no lecus tamen actheriacos
-fales modice logiq; teporis fpatio
prasfidiu afFeretes opitulari verifis
milius eft. Dcftillatu etiaex puris
ligni lanati rametis fl nihil admi^:
(ceatur, ne ipfe quide omnino re^
iecerim: quis imbecillus admodu
dus eft vius. Quod ad glen pertis
ner, quod iuniperi modo extrahis
tur,memini me interdu tu per fe,tu
ex nucis Indicse pingui ad artuum
velletes excruciatefq; dolores ad«
hibuifle:fed perexiguo, ac vix vllo
coru,qui vfi funt comodo , fine vi
agentis decoctionis . Sequitur vt
huic difputationi coIophone im«
ponamus, fi moftrauerimus , ligni
fanCti naturam nullam alioru pa*
m.j.
DE LIG. SANCT.
ti medicametorum admiftionemV
Hoc medicamentum nullam
admijlionem recidere.
Inoleuitiam vulgo confuetudo
quorimda, hoc lignum tam c6tu«
meliofe tradantiumuila vt habita
facultatis cius ratiorieCquse haud
dubie immenfa eft ac prope diui=
na)nonlolum iuftu coquendi eius
modulum peruertantjfed cum eo
etiam infinita inutiliter comifcci
ant,quoru nec fentire in hoc ma^
Io vfum vnq potuerunt. Quafi ho
rum,vel aliorum quorundam, vel
fimul omnium miftione, indigere
medicamentum hocexiftimarenr,
quod profedo fumma diuinse bos
nitatis iniuria,qu^e nobis tam
130 in malo praifidium hoc viium
tandem largita eft,fieri cnituit:cui
no gratiasCvt debemus) agimus,
fed auxilia ab i/s emedicamus qug
NON PERMISC. 5>o
.'•3
nunq iuueruntA audemus ea ins
terdum.quae naturam habet diffi^
detem copulare . Quid enim vino
cum ligno fando couenit? nempe
propemodum quod cicutse. Atqui
vinum fi pofl: cicutam potetur , a
morbo hominem vindicat; fin cu
eade, perimit qcitifiimervnde Plif
niusex Androcydis ad^Alexandru;
praecepto, ficut cicuta homini ve^
nenum, fic cicutae vinum efie pros
didit. Quaero autem quis ad fanis
fatem reduci vnq potudit, qui cu
ligni decodo vino fit vfus ftatim
a curationis rudimento? Profedo
cachedicos nobis & fenes produ*
cent^ itemq; pituitae ac atrae bilis
naturam referentes, quos decodo
ex vino nunc curari palfim nefeio
q vere diditat. Nouum iadantes
experimentum, &c artes perfici ins
uentorum adiundione, clamitan#
m.ij.
DE LIG. S ANCT. ,1
tcs,ac fexccnta eiufmodi. fed qudi
pertinet hoc hominum genus libe
raliorem vidus rationem lequi,
quae in ea tradatione , quam cum
vino experiuntur,omnino permit*
titur,cum vel illi prope foli exquia
fitilTimo vitam ieiunio poflint exi
gere^Veruntamen ys,quorelpon*
deam,beneuolo mihi , & aequo le*
dore opus eft , qui hac de re non
ex fuffiragiorum multitudine , fed
argumentorum robore, iudicium
faciat.Vellcmitaq;magnopcre,ad |
vtilitaremfalutemq; communem, I
tatum mihi hoc tepore vini vlum
commendare liceret, quantum vu
tuperare cum Sileno Dionyfium,
Nymphis approbatibus ac exulta i
tibus,cogor.Nam mihiquidopta
bilius , q placere quamplurimis^ i
non ex vulgi faece, fed celebriora
ordinemon ex leruiti/s,autmercc«
^ NON PERMISC. €>i
.'#9
nari/s , fed herisac dominis; non
priuatis,at magiilratibus, nobiii«
bus,rcgibus,imperatoribus,ac dc^
niqj pontificibus i fi quo fato ifti,
quafi maiorum gentium di/ quis
dam,communi hac contage con»
taminarentur . Quod illorum nes
mini adhuc arbitror vfuuenifle,
A quibus etia vt quamlongiflime
hanepefiem auertar deus, oro atqj
obteftor.Quid inqua gratius atqj
iucundius,q ab omnibus voluptas
tis gratiam capere { Certe medi*
ci partes funt tutb,celeriter,iucun
de curarerDuo priora lemper alTe*
qui poteft, tertium non femper.Et
quis hodie non quiritatur,a medi*
camentis f^pius inculcatis ic diue*
xarHQuis non horret medicos,ni
fi vrgentis mali neceffitate com*
pulfus^Quis non fibi hoc tempo*
re ThelTalios cupcret,qui decuban
m.ii/.
DE LIG. SANCT. /
tium delicijs {ub{criberent,&: rac^! |
tam gerendoru voluptate fibi pro;*
pouerendNonnefeculi huius ho^
mines tales aliquot in mediu pro#
ferre pollemus ^ Et nos li efficere
poire,quodarspoftulat,ijs rationi
bus fperaremus,idem fedraremur.
Sed voluptati Talus pr^ferenda.fed
vtile dulci. Omne tamen punctum
tulitCinquit ille)h£EC qui commi=? i
fcuit. At bellos temperatores, qui
non folum inutile dulci perfun# :
dunt, fed amarum quoque fpecic
dulcis inutili committunt . Quid i
hoc infaniie efi: ^ quod nouum de#
meti^g^nusfliccine laboratur redi
medis per mortes aegrisl aut vero
protrahedis in infinitum illorum ;
miferijs? Atqui voluntati Tuorum
liceat fubditos hac in parte appel# :
lare,inTeruiunt , obTecundant , ac
quaelitis longe lateq; genus omne
, NON PERMISC. 5>i
delici)'s voluptatibu fq; deliniunr,
adulantur.qui frigidam dabunt (i
polcent, qui lauabunt cum iufles
rint, qui niuem vinumque porris
gent;vinum, certe quidem vinum
quos non videmus hoc in malo
porrigentes,vbi non expediti Gas
lenus aetatis fuae medicos mancis
pi/s comparat , non illos quidem
ab Aefculapio ortos, qui tanquam
duces militibus,reges fubditis,ims
perare aegris didicerunt,fcd tortos
res nequiflimos, latrones flagis
tiofilTimos, impudenriirimofq; les
nones,qui medicoru titulos emen
tiuntur,& Thracum nihilo fecius
ritu parent. Quorum nunc exems
pia graui interdum laborantium
detrimento imitari boni quoque
coguntur, alioqui reieftiti; ob flas
griones iftos vilefcerent. Itaque
vnus & alter vino vfus forte fors
m.iii/.
DE LIG. SANCT. J
tuna curatus eft,non obfcura pcr«
fona fuit,reftituiomneseademra
tione contendunt. Attondit iplens
didus quifpiam comam, id vel fis*
mij feqnuntur:barbam nutrit,quis
non 2emulatur?0 fecula, o mores!
idem poftulabitur in medicina^ Ac
non deliint aflentatores, gjtati? au
cupatores,qui ita faditandum ef*
fc docere fc polTc profiteatur,quod
nue in vino & ligno fan<^ vulgo
vfurpatur . Nec audiunt Huttenu
vociferante.fimulvtresibi conuc
niut diuerfiilimse, dilcrime elle,&
mortis metu impedere. Cur no cu
fale vfum eius edocctfNo fapit fci
licet fal palato. Adeoque infatuas
mur omnes, & vita illa humanios
re,qua fine fale Plinius (cripfitno
polle c6fifl:ere,repudiamus. Et ins
dulgeri noftro genio poftulamus.
Exorietur tadem aliquado nouus
^ NON PERMISC.
commetator, dc fales,fi di/s placet,
codnnabitguaiacanos , aut palos
fandar^osjvidelicctvbi ad fapien
tia rcdiedmus.Nunc cum bacchas
mur, & nihil aliud qcrapulamur,
cofi nxiflfe vinu guaiacitc ac palos
fanftite oportuit.Nam & fieri per
muftum minus fortafle quilpiam
miretur. At decoqui ex vino lignu
atq; aqua immilceri, & ad ea lege
etiam corticem accederc,qui pros
pter amarorem ab eius ovx vnde
adportatur indigenis refpuitur,au
diens totus horreo ac cotremifeo.
Nam humanas ctia carnes afphal
to,aut cedria, aut nefeio qua alia
conditura pro pilTafphaito accu«
mulant,(anguinem item humanu,
o(Ta,aliaque innumera putida me
Hercule & dira, erit adeo qui fters
cus,& nullu fcelus refiugiens,genis
tura no dubitabit inculcare. Qui*
DE LIG. SANCT. ^
bus qujefo qd facias,cu nun^defit
fua impuro pr^ftigiatori ftrophaf
fedmihi inpr^feti de vino cogita
du relinquitur. Hoc enim multos
torquet ac follicitos habet,cur no
^que ex vino,atq; ex aqua incoqui
fandulignupoffit. Quodprobles
ma,cu multis no careat ratio ibus»
iiTq; minime futilibus,tn vna mibi
fatis arridet ac plaudit, qua baud
fdo alijquati fadurifint:vinu ad
igne codu, maxime longi teporis
mora natura mutare , 8c in acidu
quiddam degencrare,n?mini du^
bium. Adeo vt qni acetum ex vino
curant,decoquere illud foleant,
multis diebus in fole babere.Qu^
porro noceatur ex aceto vniuerGe
prorfus natur^,pr2efertim fiimmo
dice hauriatur, confiderandum re
linquo:fedin baccura q alienum
fit acremeto fuo,quo ftatim fe pes
^ 'NONPERMISC. P4
nctrat in omnes corporis partes
oxypori modo , vt cremoris , qui
paulad agir,operi locus no detur,
verifimile eft . At maneat vinum,
nam nifi acuerit,n6dum forte ace
tuhi eft, 6c acefcit tamen ;nifi for^
litan non decoquunt , fcd folum
idipfu affudut, quod macerato ex
ligno vim eius elicuit, id quod in=:
terdu facere illos video . EO: veru
authore Galeno, vinu
hoc efl:vehiculum alimeti. fateor,
ficut medicametorum. non abs
' nuo. At dabitis mihi hanc venia,
li nouella ex eode,nec dedu(!fione
nutrimentiin corpus ,necvrinas
. promouerecommonuero.Suntau
tem huiufmodi fere omnia, qug in
Gallia noO:ra potitantur , vtpote
vix annu ferentia, nifi forte vetes
ra dicas eo nomine ^ cito fugiat.
Quinetiam ficut nec pueris vinu
DE LIG. SANCT. /
accomodu cxiftimatur , lic nec il
adultis,nifi modice fumptu , & in
tepore, vt Gal.tradit primo tuens
dx fanitatis. Ad hjecieiunis potu
(quod & hic fit)veneni inftar pes
ftiles cfle prodicat. Item ad libidt
nes homines prsecipites agit, qua
vna offenfa nihil huic labi magis
aduerfarium. Venter etenim mero
seftuans , facile delpumatCinquit
ille)inlibidines.Partem animi ra
tionalem hebete turbidamq; red*
dit.atqj ad iram pronos efficit. Ia
quam vim habeat penetrandi ars
tus,& compagines foluendi , ners
uofq; oblgdedi, quidpoft Celfum
opuseft commemorareMe articu
lorum doloribus in hunc modum
tradentcm;Quidam cu toto anno i
a vino,mulfo, & venere fibi tepes |
raflentjfecuritatem totius vit^ c6
fecuti funt. Galenus prsterea fas
\ NON PERMISC. 6s
tis docet, quam vim habeant exci
tandae podagrae vina potetia, ante
cibu pr^ferrim fumpta, in cometa
rio aphorifmi,Eunuchi neq; poda
gra laborat 5c c.Et alibi neqj vinu
neq; balneum plethorica ferre di^
fpolitionemtradidit.Poftremo vi
num corpus totu concutit, & quod
Cicero inquit, aegrotis raro pro«
deft,nocer fepilfime. Idem Galea
nus in eo libro,quo corporis tenia
peraturam animi mores fequi dea
monftrat, ex Platone multa affert
de vini pernicie,maximeq; ^ Pka
totanq hoftem obferuandum ca«
uenduq; cefeat. Omitto Carthagi
nenfium ea de re leges,nolo in i/s
longius progredi.Infumma enim
hoc fcio,largamvini potationem
malam: moderatam non folu non
malam, veruetiamc6moda:quod
idc Galenus tradit libro modo ck
DE LIG. SANCT- ^
tato , {iquidem moderate fumptu
euideter reuera codioni,digeft:ios
ni,& fanguiniscofedrionicondus
cic. Accedit eodem ^ animum no
ftrum manfuetiore iuxta atq; au^:
daciore efficit . At tempeftiue ita
pr^beri vinum debet, ieiunis aute
& ante alios cibos non tepore da#
ri, latet neminem. Sed potens effe
negabitis, acfortaffe quale fit mc
rogabitis , cum multa aqua dilutu
eft. At quid hoc refert, cum copio
fu & affatim pr^beatur^Iam qua#
libet eius confient officia, huic ta
men malo fiibueniffe nuq efide#
prehenfum.Q^uod non ignorans
Syphilis,inquit:
Nulla Ceres illos,Bacchi no'\>lla iuuahant
M««em.Quaob rem vtcocoquat,
digerat,aliaque efficiat, quze vfui
effe poffint, etiafn citra vllim» da#
num , nequaq tamen huic malo
^ .NONPERMISC. 96
<5uicq contulifle conuincctur. At
compertumCinquiunOpenetratio
nem eo adminiculante efficacius
fieri. Quid attinet medicamento
quod pedctentim effectionis fuse
curfu perficir,caIcaraddcref’Qua^!
to fatiuseffer maturare, id eft,fefti
nare lente , quod grsecoru proucrs
bio celebratur, At vi
num calori ingenuo aptiffimuefl.
icciredne ieiunis, aut copiofedas
tufQuafino plus hac in lue ligni
fanCti potio coferat , quam calori
innato confpirantem tepore coiis
gruentiffimo omnes fccerunt.Sed
vini fubtilitate ad partes longim
qua s medicamentum fertur. An id
ipfum mimus no obit Indici ligni
nmplex decoCtumiquod ftatim vt
hauffueft, vndequaqj fudores elis
citjVt ad medullas vfq; penetrare
perfentiatur. At humorum fufiles
DE LIG. SANC. /
reddit concretiones. Vtrum horu
melius idprgftet.iudiccs fenfusfa
cio.Ndnne extremas partes exan
gues & longe a caloris fonte remo
tas hoc epoto digeri,& infinitis fu
doribus perfundi, quod fuforu ar*
gumentum eft humoru, vidimus,
ac tan<Jemex peruicacibusdeplos
ratiTq; malis eas c6fanefcere,qu«
lues ifthsEC inuexeratfQuid fcirs
rhos,ofia occallefcentia,reftituto
priftino sequore memorem! quid
podagras, chiragraTque!quid alia
innumerabilia! Sed in virtute lar^
guida,inq; appetitu proftrato , &
male coquente ventriculo, vinum
deligedum.fi exco(3um vinum di<
cunt,idq; medicamento^permiflu,
vix aufim aflentiri : finfyncer0,&:
a dolio rccens,fateor. Nam calidu
fudores mouet,quod &fimplex fa
cit ligni poculum.Hac re imbecil?
NON PERMISC 97
litas cjuje efficit ne fuu virtus fine
aflequatur.no inftauratut,fed re«
parata,qu9 deperi/t autobl^fa eft,
lubftantiaJd vero frigidum effis
cit vinu,fuluu,actenue.quorfu ers
go opus eft de vino feruefado me
dicatdcp, agere? Atfubftatia vires
reparat vinum,n6 priore qualitas
te. Efto.iftud vero quomodo effis
ciat attcndedu,& paulatimne, an
celeriter.Certe coftat vinum qces
lerrimenutrire.Namqu^ vniuers
fim ac fubitb alunt, Hippo.inquit
eorum etiam veloces cxcretiones
fieri.Quod de vino audit|Galcnus
qmaxime. C^uid ergo cum cremo
re noftro,qui fenfim id pcrficit,co
munchabet?vinumex immodicis
vacuationibus defe(^fiones fanat,
noftrum ligni decoftu fimul atq;
vacuat,in eiufdcm quod abijt los
cum falubrcs fuccos reponit atque
n.j.
DE Lia SANCT. ^
fufficii.SecI quid rationibus cuni
ijs piignamus,qui fe fibi pollicens
tur vel loue e c^lo deturbaturos,{i
ratiunculis ille, no fulminibus age
redNimirum parati imponere Pe
lion Offe gigantes prodigiofillis
mi.Sed capita, qu? de vino immis
fcendo coaceruarunt , profequas
mur , vfq; dum omnibus planum
fiat illos, neq; ratione aut cofilio,
neqj experientia quze afferunt, co*
gnouific. Quare tertium aliquod
inftrumetu habeant necefle eft, vt
Theflalo Gal.obi/cit, quo adhsec
accedut,fi quidecos accedere cre<
dibile eft.Nam ratio ad inuentioa
nes viam fternit,experientia vero
inuentifide facir.Equidem qpluri
mu vini decodu periclitatus , ne«
minem tamen vnqCdeum teftor
immortale)veI leui ex morbo res
creatum confpexi:quin potiuspo
NON P ERMI SC. 5)8
ftea grauius omnes conflictatos,
vfq; adeo difFicileefl: aliquod
xiliuminuenifTc,quod citra noxa
magnopere profit:vt quod longa
vfus exercitatione nobis compa«
rauimus, mordicus tenere debeas
mus.Sed an fibi ifti erroris confci/
no funr , qui ex vino decoCtionern
autumant vegetiorem ac veheme
tiorem? Ideoq; cum in debiliori^
vt aiunt,hoc cit ea, qu^ aqua fir^
experiantur infinitas vires, nccefs
Tarium ducunt,tanto maiores efle
in co poculo quod fibi eum vino
apparatu violentius cflc perfuafes
runt . Qjiid hoc nifi argutari eft^
Attamen deprehefiforices ab ex«
perientia non cefiant perftrcpere
huiufmodi ftridoribus : Q^uod Jt
tnorhusyuica decoHionisyitiicp exhibi-
tione curationem non fujciptjouius quidc
cauja ejl , quoniam nonnullce funt medi-
n.ij,
DE LIG. SANCT.
iii!;; ■
/
lii
II '
cin(t calidce, quarum caliditas ah alicuius
agritudinis frigiditate minoratur : quare
genitus in eam non agit, 6r quando<p quii
maligna infrigidatione adminijlratur, kf
uiorem inducit calef asionem. Bella me
hercule ratio,quaobrem hsEc fubf
iungatcQ^iire frequensyini atep deco^
ilionis reiteratio f at, donec i^raua morbi
qualitas adimatur.Quv non potius ad
yini ftillaritium laticem , qui im*
penfe feruet,hac ratione couerfus
cftfQuid enim no ifti fomniant^
V idi qui ex c?lo illo fuoCita enim
quintam vocabat vini eflentiam)
promitteret cum ligno fandto in?
tra treis dies omne fc labis iftius
maculam deleturum , cum recem*
tem.tum veterem : ifte vero vetes
re vino reftitui melius exiftimar,
cu ab experietia vocetur in cotra
rium fenfum. Atque vtinam illos
rum voto quod petunt relpondcs
, NON PERMISC. 59
ret.Porrb autem cur in malo inuc
terato cardi benedicti manipula*
remfafciculum, vna cum vini fui
pr2eparatione,& reliquis (implici
busCvt loquitur) infeda conforta
tibus.ficut habetur ex illius tertia
hypothefi,admifceri poftulatf An
quia vinum quod inueterata mor
bi radicem deftruere fupra dixe?
rat , nunc nonpolht virus ablque
cardo benedicto, quam atradlyli:*
dis rpeciem arbitramur, elicereffis
cuti ventriculum non poterit des
linire forfitaii ablqjgalangaCque
quidam cyperum vocant babilos
nicum,ali/ acorum putant) autcer
te mentha . Quis hanc moftrauit
rationem? Quiscorticem vna ins
geredum,qui eft amaro guftu,dos
cuit?Quis cumleuiflimo (it pons
dere,eum huius modum pr^feris
pfit,vt ad ligni pondo libra triens
n.iij.
DE LIG. SANCT. , f
corticis perpetuo accedercts’ H6c^
cinc ratio admonuit feruentia te^
peratis mifcerc ,Ieuia grauibus?
Atqui vnum omnibus pedibus cal
ceum ratio non circundat. Etme=*
lius tamen fieri pofle in mediocri,
quam excedente habitu formaque
cenfemus . Illi autem nefeio qua
opinione freti ex vino refrigerans
tia cum opus fcilicet elfe putant,
confundunt.Qjiod vno modo pu
tant perfici, fi no per fe faltem per
accides. Qjiod alioqui cum aqua
dcfperat nifi ex multiplici variaq;
codionis permutatione. Atque in
publicum prodire,qui curatur, Fer
rus iubet, itemq; recreatrice ,qua
refumptiuam nominat , perpetuo
vti dieta, quod vini caliditas vers
naculnm excitet calorem,eiulq; di
geftio celerior fit,ac penetratio ve
locior(vtor verbis eius.^pr^terea
NON PERMISC. loo
qubdhumiditatibus refiftat , ifto
nanquc curationis modoCinquit)
carne vefceris mane Sc veiperi.Ni
mirum, hoc illud eft antiquum Ro
manorum primum vina degufta^
tium, verbum vfurpare vetus,Nos
uum vinu bibo, veteri nouomor#
bo medeor .fed ad excufatione fo«
cios proferet dodlos aliquot; Mas
theolum illum fortaflc,qui de Gal
lico morbo fcripfit . Qui nelcio
quo numine afRatus «arAuffiViop eile
vetum,vt Homericum verbu vfur
pem,quiscredatfin h?c verba pro
rupit : Atjtyinoligmm incoquere
cuerit, maiori cumMilitate curam ejicies,
nam in pituitojis felici fucceffu e^o fc^pius
^ericulumfeci.C^^ verba fi vera fut,
nona ligni tota fubftantia,qu9 vi
no repugnat,fed a qualitatibus pri
mis ac iecudis , quas fortitu illud
cft,fanationem fadamefie exiftis
n.iiij.
DE LIG. SANCT. f
mandum.Mafla aurem, qui in co^
plicatis affedibus interdum vina
cum decodidne concedit. Si poJfi~
MeCin(iuit')eftyinum dimittere oportet,
nullo ^a2lo hihere. Tantum abeft,
vt ex vino lignum coquat.Pollius
etia enumeratis potibus aliquot,
vt quartu ftatuat vinu,quod debis
lioribus aiTuetifq; tatu permittit,
vino tn minime excoquit . Quod
nequicq fieri arbitrabatur. Et qua
tandem fronte ad vini coduram
rede fe peruenifle afifeuerare aude
but^Cum nullo pado vinum hoc
morbo profuifife cognouerint,(ed
plane repugnare curationi ligno
iando perficiendas intellexerint.
An hoc ex methodo didiceruntf
Etficut Gal . ex cera &c oleo quje
fordidum vicus reddunt,tum xru^
gine quse carnem exeft farcoticu
inuenit medicamentum ,ex cotras
NON PERMISa loi
ri/s fcilicet,quaeq; mutuo fe hcbe«
tarunt:fic cx vino quod celeriter '
quidem nutrit , & fando ligno,
quodpaulatim , ac rurfus cx illo,
quod arthriti aduerfatur , & hoc
quod dolores omnes lenit , mediu
quoddam mitigarunt, quod neqj
dolores fedaret, neque vllomodo
inftauraret.Quod fi non efl: , age
dicant nobis, qua ratione ad hanc
venerint compofitionem . Itaque
vinum, vt c6ftat,tota fubftatise ac
proprietatis conditione ligno pu*
gnat.Quemadmodum fal , quod
fatis arbitrarer efie ad compefeen
dos omnes iftos nugatores . Sed
enim cur in apertum prodeundi
ijs,qui fuo more curantur potefta
tem faciunt ? QjiJe hsec eft indub
gentiafAn quia calore vini inte=:
riora munierunt,cxternas nohors
rent iniurias^ Nam fudandi aiunt
DE LIG. SANCT. ^
moleftia perpeti non cogeris.Cur
itafPrjefentia vini exrernje putre*
fadtioni refiftere videtur . Nung
cognoui quenq, qui exteriores rc^
ferret putredincs,cum de intefti*
nis caulis maxime quseratur . Et
quas nobis externas narrant pu*i
tredinesfAn iamiam excitaturas
morbum caufas,an vero iampride
cxtrinlecus illatas^Qu? iplie mox
elTe delierunt.Inhoc enim cura to
tius cardo vertitur, vtfucci e cor*
pore vitioli exigantur. Nam qua
ratione obftrudis Ipati/s vacuen*
tur, nondum video, liquidem neqj
per vomitiones,neque lecelTus,ne
que vrinas,adde li placet hasmor*
rhoidas, mcnles , cjetcrafque fen*
fibiles vacuationes, expurgantur.
Rellat igitur, vtper inlcnfilescf*
flationes.Profedo quanto fortius
emicuerit calidum inlitum , tan*
NON PERMISC. loz
»
to magis difflatio fetifum efFu^
giet . Quis negauerit? Roboratur
autem calidum innatum, fortafle
non hac ratione, fcd faciamus ira
clTe. Igitur corrupti humores fine
fenfu inualefeente calore abigem
tur:funtenim,vt Diocles dicebar,
fudores prjeter naturam . Verum
oportet omnia quae ad corpus atti
nent,re<a:e elTe adminiftrat3,quod
in jpgro corpore , in quo natura
inordinate agit, minime fieri pos
terit.Praeterea violentae cauf^ lur,
Vt,nifi foraminibus patetibus, pes
riculum fit,ne rurfus intro tenuas
ti humores ferantur , vt Gal. ters
tio Naturalium facultatu de mos
mento expultricis.V nde oriri cru*
ciatus neceflfeeft,quod in muls
tis ita tractatis non fine vit^ difs
crimine haud raro vfuuenit. lam
«juado carnes illis largiuntur, cur
f
DE LIG. SANGT.,
fecum ipfinonreputantjigni fan#
<ai difficilem eflc a natura confe=
drionemfqua prius caufa rede mo
uebantur,vt paru in ligni vfu efle
edendum profiterentur. Nunquid
vinu illam concodioni vim reni^
tetem ligno fando adimit? Certe
rheo Indico perinde vinum quum
eo paratur, purgadi auferret facul
tatem. Vides vtfurfum deorfum
omnia mifeeant &qu2e exdiames "
i:ro fuis hypothefibus pugnant, ve
lut letheo perfufi liquore,aut vini
meracioris dulcedine temulenti ,
nuc admittat atq; recipiat,no fatis
in obligationibus,quas vocat, exs
ercirati.V erum infpiciamus tande
quomodo ad praeclara vini copos
fitionem tam egregi/ viri delceni
derue . Nam fubit mirari cur Aui«
cenna in principio fecudi & quin^
ti Ganonis*non audiant dicetem.
NON PjE.RMISC. 10^
Et parum medicinarum melius ejl plurimo
in intentione ^na . Quaero igitur ecs
quid dcefle videbatur ad Gallici^
morbi curationem in ligni fandti
decodof quod ipfum,vt concedut
ctia illi, vi occuIta,quam toti lubs
ftati? accepta ferunt,operatur.N6
eft nobis, inquiunt,vnica intetio*
Sed obijcict quifpiam : Quid ve^
ftra nobis proponitis cofilia, ii ad
manum habemus, quod tam dirfi
morbu poffit elidere f quem nullo
pa(3:o veftra ratione omnibus etia
rentatis mitigare valuiftis^Saphi«
rus anrhraca fugat, vt fupra dixi«
mus,fmacagdus venenum ab anis
mantibus virus eiaculantibus ins
culTum ex toto corpore proledfat:
quid attinet in hifce cum per fe co
mode admouentur copofitionem
comminifci.Exploratum ne vobis
cft,cinno vires retineri ac ne cor^
(
rumpi ^ Certe forma vna qusepia,'
qu£e non ex eorum, quae mifcerttui*
merito conflatur, fuccedit interdu,
5c fundf io contraria nonnunq fpe
ratae obuenit.Qjiis vos no ita fieri
Apollo monuit^Sed percurramus
caufas compofitionu,y c videamus
nunqua vos adegerit ad tampof*
tcntofaspermiftiones. Nam quan
to ex paucioribus compofitioncs
fiunt, tanto comodiores habetur,
6c Ipedatae non fpedfatis funt tm
tiores.NecefTitas igitur qu? nos ad
concinnationem medicametorum
aliquando poteft adigere,ad hanc
cos innitareno debuit .vcurn cxK«
gni fandi vulgata praeparatione
infinitos perfanatos videre potues»
rit,qui nulla alia ope reftitui qui»
ueranr. Ac nullos,rede accuratos
dico,fibi non redditos huius bene*
ficio proferent.Qjjid igitur ad co»
NONPERMISC. 104
pofitionem fc contulerunt? fi fim^
plicibus omnes curare ^gritudines
ac in omnibus datu eflet.milcellas
neis haudquaq egeremus . At,in«
quiutjOmnes quae animo occurre^
re medico folcnt intentiones,hoc
vno fimplici medicamento copre*
Kendi nequeunt. Nempe enim in
profligada vna quapiam aegrotas
tione,ad multa nos attentos opor
tet cfie. Ac virtuti in primis ftudes
rermagnitudinem quoqj morbi a«
nimaduertere: irem caufae intende
re:quae fi materialis eft, indicatio*
nes petit,tum a qualitare,tum co*
pia^tu fubftatia.Rurfus loci nobis
cura citactcmporis.Deindemem
bri naturam eiufdemq; comcrciu
contemplamur, Poftremo quae ijs
confentiunt aut diflentiunt, cuius
generis funt,9tas,caeli ftatus,& c^
rera^quae appendicis nomine cen*
fentur,confuIimus.AIiaq; infinita
ad qu? f efpicere medicum interim
necefleeft,qu§ contraria aut fe ofis
ferunt, aut eum tanq vrgentiora
ab affed^ionis cura,vel cauf^proui
fibne auocant. Pro quorum ratio«
ne medicameta alia atq; aliafunt
mifcenda, & in vfum adhibenda.
Sed quid haec omnia fimiliaqj obs
ftat, quo minus lignum fandum,
quod vi fua occulta aficdui,quem
induxit contagio, etiam caeco fur^
ddq; alioquimedetur,pareflepofif
fit malis vel contrari/s depelledisf
Quandoquidem virus illud ex afs
fridu conceprum,rarionem habet
fine qua ali/ affedus curari neques
unt.Porrb ad virus illud eliciedu,
folum non permiftum elTe poftu
latjfimpliciflimoq;, vt docuimus,
modo apparatu, in quo etiam ex«
perietiafidem facit. Sut enimqugs
^ NON PERMISC. IO
dam qusE alioru focietatcm refugi*
unt,quoru ratio reddi nulla poteft.
Nam quid eft cur iuglans eundis
fere fatis atque arboribus nocead
Quamobrem vitis cum omnia cla
uiculis fuis copledi (oleat , folam
refugit bralficamfan hoftemCvt il
le rogat) intelligit in proximofEft
itaq; vinobrafficae fuccus contra*
rius,c6q; contra temulentia bibi*
tur.Quereui tam male couenit cu
iuglande.vt iuxta c6(ita,eam quae
caeteris pernicialis eft extinguar.
Rur(um cum eadem quercu oleae
'Z3’«Ae/to?,vt graeci dieunt,ao-'Z3-ovd’of: vt
fi in alterius altera ferobe depaga*
tur, vtraq; emoriatur. Cur (iliqua
Indica,qu^ nigra ac fiftularis A*
duario calTia eft dida , folitaria
(patiariamat,vtvefter Mefues ^ps
didit nonne experimetis credi par
eftfSuftinete quaefo hoc loco audi
o.j.
t
DE LtC. SANCT.
re Auanzoare hoc modo fonatefti^
Diro juod experimentum femper ejl libra
6* flatera iujla & cejualii^juanuis Jtm
certus cpubd multi JophiJlce multa pojjunt
aMucere jbphijmata erronea, juce ");€rijt^
milia ejjeyideantur cumjintfalja:& hoc
ad dialeUicos ac logicos pertinere habet,
non etiam yllo modo ad medicum . Sed
iftum,fatfcio, in hoc no audietis*
8c ftrenu^ experientiae reclamabis
tis.Nos vero rationes vcftras ta^
ineptias auerfati, facile contemnes
mus , quod certum habeamus 0=^
mnia, quae limt neceflaria virtutis
bus propter quas medicamenta t6
perantur, in hoc ligno reperiri.Et
fecudum eandem facultatem , nec
plus nec minus ea ipfa indigemus.
Hiic accedit, vires eius vniuerfas
ad id quod molimur.elTe neceflas
rias.Et nihil alienum eft aut inutis
le,quod noxam corpori polfit inuc
NON PERMI5C. lo^
»
here : vt non fit opus refraeiione
aut aliqiia temeraria eorapofirio:!
ne. Primum vniuerfalem huic lui
medela omnibus qui ea de re fcrip^
ferunt cofentietibus praeftat, eftqj
folum titx labis alexicacon. Rur«
fus medicamentum habetur tems
peratum multis dotibus^ijfq; con*
trarijs pr£editu,adeovt ftringat
dd refoluat,calfaciat & refrigeret,
aliaq; multa & diuerfa temperate
citraq; vlla iniuria obeat Adh^c
folitaria eius naturam efle docuu
mus, quod nuda fimplexq; fit \i*
benter.Quod probamus vel ex te;*
peratis,quorum coniunetione re«
fugit,neq; enim cum faccharo vel
glycyrrhiza,qu9 fere moderata fut
medicamenta,tam fortiter agit,q.
per fe.Prseterea vt haec modifica*
ta in fuum contuberniu admittere
non detredaretCneq; enim illi ne*
D£ LIG. SANCT. t
gociuexhibcrenOtamen non effet
necc{re,vtpote fine quibus no mu
nus quo fperamus , perueniatur.
Mifcilia enim ad medicameti c6a
cinnationeeliguturea gratia, vt id
efFiciat quod quseritur. (ed nullu a
ligno fando vn^ inuetu eft, quod
ex integro & abfq; ofFenfa hocpof
fet aflequi. fiquide vires curandis
huiufce luis afFedibus,contrarias
ex tota fubftatia ppe folu retinet,
excepto argento viuo,quod tame
non citra noxafvt indicauimus)
operatur. Quocirca necbafisCvt
vocant) ratione,hoc eft prsecipus
um munus, in compofito obtinere
meruerit. Cum vnu fit, quod citra
copofitura atq; noxa vlla,tatunde
ac multo plus praeftet.Quinetiam
aptatur hoc comodiflime locis afi»
fedis per decodione ex aqua pu«
ra: quando, vt videre licet, in vdu
. NON PERMISC. lo-j
uerfum abit corporis habitu: tum
quada familiaritate fubilatije , vc
iplius vim cotineter partes omnes
cognatione ad ie pertra hat:fic fuo
proprio concremento facultatem
in vniuerfum corpus etiam ad ipa
fa vfqjofla.quginfenfilia exangui
aq; funt, deducit.Et quo acore pr^
ditum eftcfentitur enim acido les?
niter fapore)etiam perobftru£fcosz
obturatdfve meatus, edfq; quamli
bet aut anguftos,aut conniuentes
fubire cogit.Nam & tenuis quoqj
eius fubftatia quadamtenus perci*
pitur.Quse vna caufa eft,cur vim
fua in remotiores partes deuehat:
neq; indigeat vehiculo, quod pa*
tet mira & fubita in corpus abitio*
ne. Hic etia cremor tenacitate a=
liqua non caret, qua affedis deins
de fedibus aliquantifpcrobh^reat:
& vero craflus eft ptifanse in mo*
DE LIG. SANCT.
'rem,vt etiam alati& y im ne efflue
at,partibus reficiedis cohibeat. Eft
pr^terea illi facultas quaedam -ijtis=
lita coiicodionem. irnpediens^qua^*
principem fuam virtutem a natu?
ra pr ius non linit euinci.quamvQ^ '
mnia affeda membra contigerit,
ftidq; muneri fatiffecetit. Adiftum
enim modum conferuantem ;tan=j
tummodovi^us rationem depo=*.
lcit,propterea q> stgre eocoquatur.
His ame rationibus nihil aptari,
aut cpmmodius, aut etiam felicius
poteft. Q^uid ergo in tot ac tantis
huius dotibus vino opus eft, quid
herbis ad mebra ducentibus, qilid
ali/s fallaci/s^ Quorfum vero ne=*
cefte eft alia ipfi commifeeri^Quis
ifte pr^textus eftepoteft^Nihil ete
nim corrigedum arbitror,quonis
am neq; quod vehementiam eius
retundere, aut imminuere poftit,
NON PERMISC. xoS
vn^ offendemus, cum nihil violen
ter agat: neque enim molefla eius
exiftit vacuatio ,quse per fudores
excutitur, qui ante corporis fatiga
tione celTant, & vacuato corpore
falubrc per epicrafim reponit, que
in locu oportet. Augere vero eum
facultatibus cum piger non fit,nec
cundetur,aur procraftinetjfed afli
due in finem vfq; fuo munere fun^
gatur,quo tandem pertinet^Profe
<Jfo intra paucifTimos dies a feuiG
fimis malis deploratos etiam mi*
rabiliter vindicat, porro quid vi*
res eius intendere duplicareve pof
fet,cum adhuc inuentum fit nihil,
quod leniendi tantilli in fpeciem
mali copiam nobis feceritf Csete*
rum neq; prsemunire corpufculum
hunc excepturu neceffe eft,aut per
tota eius fubftatiam,aut per quali*
tatem,qu«funt vcl corporis natu*
DE LIG. SANCT.
rsE,vel partis familiaria.Ac necor
pus illius noxse affine fit, metuere
no debemus.c^uippe quod no mo<
do no noceat, fed iuuet mirandum
in modu. vt non dubitem liquido
affirmare , iuuenefcere illos, quali
palingenelia renatos,qui fcite hac
le potione proluerunt . Qjije cum
ita le habeant,cur vim eius exacue
rc, cur corrigere aut velut piacui
lo auerruncare id quod infontis
ingeni/ eft,moliemurf Cuius vliis
etiam pergratus ac vniuerfo pros
pe naturje acceptus, velutigerma*
nus , ac confanguineus habetur.
Quo fpcifiat autem iterum de i/s
meminilfe , quae vim eiif% iplius
opus melius conlcruantf Cum fes
re temperies eius vel corticis per*
miftione corrumpatur . Quin du
ad aliud inftaurandum poculum
redire liceat,commodeper fe tam
NON PERMISC. 100
diu apparatum c5fcruatur,vt mcis
lis conditura nihil indigeat. Prses
ter hsEC quae a nobis fcripta fiint
fruftum alium percipere nullum
potuimus.Ncque fane ratiunculis
nelcio quibusfutilibus,fiexperien
tiae non rclponderint , credi vllo
modo velim, fi quis autem diuer^
fiim a nobis periculum fecerit, os
■■ — ftudiocontendemus,vti
nos qua via ad eam peruenit
perientiam,docere ne grauetur,6c
gratias ei immortales agemus.
SANCTO NON
PERMISCENDO, FINIS.
erratvla qvae inter
excud&luin obrepierutjfic emendato.
Folio 1 3 .pag-i vindicari iftos,Icge vindicare in
iftosjvel coercere iftos.
Folio 1 4-pag. I .coeperunt furfumjlegc cceperuti
&furlnm.
Folio i^.pag.i.Mef«e,lcgeMefiies,
Folio 1 9.pag.z.coHuuie,lege colluuies.
Folio az.pag.i. in ardum, lege adtum.
Folio j4.pag.a.chymeuico,lcgcchymeutico.
Folio j^.pag.i.Cquoftautliorc, lege fineparen«
thefi quanq authore.
Folio 4o.pag. i .cxtergeat)non penitus repellat,,
lege expundo parenthefis figno extergeat
non penitus repellendo.
Folio 3‘i.pag.i .fpecis non,Iegc fpecies non.
Folio 63 .pag.x.cap.lib.lege capite tertio lib.
Fo.yd.pag.z.qua Iuenimus,lege que lucnimus^
Folio 77-pag.t.ligni ex,Iegc ligni duapondo cu
femilTc ex.
Folio eodem pag.eadem,fi-Iibr2 femiflem prx*
bentjlcge fi plufq libram &c femiflem eremos
ris quotidie praebent.
Fo.eod.pa.eade.dicbus libra , lege dieb^ felibra.
-i J
iro
IN IMPERITOS F V«
catoj^ue medicos &■ jo^hijlas^
Mthore eodem Antonio
Callo Medico.
I quis miretur jlomachojtora mi
hi jcri^ta excidijfe,ac forjitan
mero^et, cur in hunc acaifandi
m ante lacejfitus i^fe defcende-
rim hic mei conjilij rationem yelim acci'
^iat.ln f rimis fic mea fuit ratio ^t quietio
res fem^er mufas coluerim» mecp in earum
yltrojotejlatem dicarim, nulliusyn^ fla-
grantem inuidia.Nancp eo nun^ lahoraffe
nos ingenwyt cui nojlro arbitratu male'
diceremus,intelligent ij, quiero malefacis
henejiciayel inimico re^oneda ex Chrijlia
na pietate didiciffe faltem nos concedent.
Quominus alicuius effe laudis mihi ~\>ifa
eflfducice illaformulaj N T E R B O-
NOSBENE AGIER OPOR-
T E T.Qmn potius moderandu inter hos
DE LIG.SANCT.,
non folum arbitratus fum,fed etiam inter
malos bene a^di locum relinqui oportere.
Qjiare cum ex philojovbice monimentis
formatus , fortitudinis loco duxerim, ra-
ris ac jin^ularihus quamlibet pramiis in-
uitatum quempiam ad male a^ndim ,
nun^ adduci potuiffe >t male aperet :ltd
futuru ^orice minime exijlimaui^t quis
cui obtreBandi confcientia perculfus,amd
lediBo deJtJleret.Sed omnino putaui odif^
abjlinendum atque inJJmulationihus.Pro-
pterea Sbmmittere antea nolui, ytrixojis
ac liti^iojis aBionihus me dederem.Sed ta
menjluaiorum traquillitatem tantifperfe
quebar,dum ad philofophandum me com^
ponere.Yerumpoflea^ perfpexi permultos
grauitatis,qud prce fe gerere debebant, im*
memores, nihil dubitare, quin ad foriam
aditu Jtbi facerent ayitiis:profeBo conti
nere me nequiui , quominus quos habe-
bam amicos, priuatim commonefacerem, Jt
quos eo ato ejfeyideba,qui ptceter cequum
NON PERMISC. III
'j
ac hotiutn euadere ad Jumma cotenderent.
Etidjt non i^noraham, ^uod ait ille, altius
ituros, qui ad fuma niterentur. Modo enim
per plana ^radu faceret, eos nu^ deterrui.
Clmsyero nihil ad fe pertinere admonu
tiones nojlras fckhamus arbitraturos , "Vt
ah ea mente dejijlerent Vehementer etiam
perficere cupiebamusyt quosVacare ceque
culpaVellemus,fedVid fatis comodam no
reperiebamus . Accedebat eo difficultatis,
quod infgnia Virtutisyt Cicero ait, multi
etid fneVirtuteaffequuti ejfent.Qj^o mi
noris illis ipfs facienda nofra admonitio
mihi Videbatur, qua fore dicer em, Vt Vir '
tutibus ad fummum tandem Vefi^iit per-
ueniremus . kddooec tria effe inter nofros
hominu genera, conf lia huiufmodi nun^
latura,animaduertebd. pefles , eff
bonis omnibus fomachii faciunt, toleran-
tur tamen hoc tepore, ma^no certe reipubli
cee malo,at^ totius ordinis falutif eri iniu-
ria.Cuius ipfus fplendore certe obfcurarc.
ac nitorem infufcare, quajt dignitatem no
obtineat, illicientur. Quorum tame ari
fraudiejje medicorum ordini nullo ^a^o
debeat: cum ijli medica ^erfonam ^otiui
laruarum more gerat,^Ct hanc ^rauitatc
Cere re^id JuJlinedt.Ex his proinde laruis
yna Lamia, Cna Empufa altero pedefal-
tuatim clauda hac tragctdia excitaUit:^
ego fit odi nugatorii genus , Ct nift animo
me fubjlentajfe, protinus adeorucofpe^u
mihi erat facejJendum.At recoditas nihilo
minus abfrufdfp eorum nmias eruere, nc
\ulgo imponerent amplius , mea interejfc
magnopere femper exijlimaui: alijs autem
alia perjlrin^da reliqui.lgitur cu imperitif
jimus atcp audacijfimus quifp nebulo ad
medicina facienda hoc tepore accedat, nui
lis medico dignis ornametis inJlruBus , no
arte oratoria,no mathematicis difciplinis,
non philofophia,non denicp literis tinUus:
fed tantum temeritate atcp impunitate co-
jifus,nd erit mirandum, fi hominu lanienis
-l
at^ carmjicincenunc ^ajpm exerceantur.
Qjwd jt^ro opitulatoribus nepharij tor-
tores Jt pro clinicis fcelerati lenones Jt pro
phyficis naturce hopes infeci jJitniPjt pro
curatoribus lifejpillonesjt denitp pro medi
cis facinoroji carnipces je ingeruu^ui me-
thodum omne curandi ignorat, ^ui ratione
carent, qui communi iudicioiquid efi opus
dicere? qui experimenta per mortes agunt,
quce tandem in '^ita fpes erit falutis?la
jplendida horum ge^a recenjere^ quo atti-
net? Sed illa yulgo circunferunt,fed plau fu
inde petunt, fedtriuphos pbi decerni publi-
ci aequum cenfent . Qmbus ijlis quid f a-
cias,qui pro prudetia impudentia projiten
tur:& audent barbati, audent mulati, au-
dent poPremo laruati immani corporis fa
Pu popam tota \rbe circuagereroicatim di
pcurfantes,negoti\s omnibus fefe implican-
tes,aPrologid item prqptenteSfdr diuinan-
di artes porro fecretiores.Keuera non alij,
^circulatores^ circunforanei archipla-
ni . Sed phaleris ac a^cihm additis ^ quU
hus nonanus nitet digiti articulus, medica
ru titulos ementiatur, ^yeflium cultu, ha
nejlorumperfonas ajjumut.Denif in ipfa
mularu apjpttriuphantes,earunde mica-
tus aurium,ad jingulos jprope ^ajjiis,dinu
merdt,hoc ad grauitatis pondus pertinere
exiJlimantes.Atf his artibus Jtbi S uffce-
ni omnibus Jalutem,Jednon niji ante nu-
merata pecunia ac rej^rcsfetata,^omittuty
quaftf fub hajla janitates auBionantur,
^uasCniftfaBa indicaturayecu^erandas
conducunt nun^,^cilicetboncs jidei redem-
^tores.Sic fucu ordinibus omnibus faciut,
leoni mehercule Cumano ^erjimiles :qui
^rofterea quod auriculasgerunt , fujlibus
cequeyt aftnus ille, pelle detraBa,perdigni
mihiyidentur: duntaxat^t rejtpifcat,^
quales fmtipfi tadem meniinerintMenim
yulgi id^erbu efl,lixiuij ita demit iaSlu-
ram illu facere, qui ablueduafini caput ad
fe receperit. At miru ejl ejje pecoribus ijlis
11$
fautores non ohfcuros^^uoru nituntur jlu^
dio, quorii gratia nihil no audh,quoru pol
lent authoritate:adeo\t medicoru celeber
fimus ordo efficere apud fenatu non potue
rit,\tynus atcp alter, qui libitina hicexer
cent luBuofo miferocp injinitoru mortaliu
fato,yrbe detruderkur. Moueri etenim fe
iudices aequi ffimi regijs tabulis cauftfcai,
quas ab infcio tame rege, ad maioreyideli
cet iugulddi homines fecuritate,quia'\>iri‘
hus fuis diffidut nudatae plumis corniculae,
clddejlino impetrariitytr quajt fuhreptitio
dixerim iure,an potius iniuria^jtc Jefe me
dicos regios trioholares ijli yeditdt,qui ne
ad curddos tanti principis muliones arceffe
rentur.Sed quorfu diplomata ac codicillos
jycophantae ijli producudquaff re^is yllo
modo interfit autyacet,deeoru cognofcerc
doBrina.Siccine ijliujmodi nebulones pro
medicishabebimus,quia diplomate emedica
to efferutur arrogatius^None bullatos Cita
potijids authoritate per tabulas inaugura
tos doBores diHitantyxaminihas ^rohatf
dos, ^ edfibi ajcrihut ^otejlate,Jumittut§
Et nos de re^ijs ijlis bullatis, aut ampulla-’
tis potius , tan^ archiatris nihil iudicabi'
musino eorum caufas cognofcemus? Atqui
opificu yulgus no quofuis in fuu artifciu
allegant,quduis regijs tabellis declaratos,
nijtexyiroru bonoru arbitratu approbatu
leue aliquod fpecimlfuce artis dederint.
Ne(p enim fartor ex cerdone,ne^ faber ex
coquo, legitime renutiaretur.Venfum itac^
philologiis abfoludt,^ cyclopcedia teneat
necejfe ejl,quiad medicina curriculu facere
moliuntur. Qyale ergofuturu putabimus
ijloru fpecime^ Sed aniatrologetos & \ap->
pas idgenus,cu obfletricibus,cu cegroru ad
minijirismulierculis,cu ambubaiaru colle-
giis,pharmacopolis,medicis,mimis,balatro
nibus,ccsterifp huiufce farinae in ordine co
gamus : eofqueCjl lubet')patiamur,Erigus
quo, durdcjf fame depellere pojfinthiuc ad
alteru hominum genus^eniamus, qui ipfi
terris laqueu madat,tato fane altero Jla~
gitioJfus,quantu aliquo Jibi eruditionis ti
tulo j^lach:drytind gladio ijlo,quifuriO'
Joru in manibus ^ericulofus efl^ exarmari
^ojJent.Sed perhibedi tame Jutilli nefarij
me hercule.ac\itce humance ^ernitiojt ho
jles.QjMredeejJe mihi hac in ^arte noluiy
quin eos etia hic ^erjlringerem. Hic ntorce
juccus loliginis, h(vc ejl cerugo mera. Nec lo
giusf acia. Cupiit certe illi,tum a pharma
copceis, tu ajjt dentibus mulierculis^ adde ji
placet &■ dtonjlrina chirurgisjd<p genus
Jeruitijs gratia inire, ^ famam aucupari,
quo in beatos breui euaddt,^ potetia flo--
reant.Qjia ad re de prcefcriptoru fuorum
formulis officinas referciut, diaria coplet:
Q^od ad farinas quide certe facere phar^
macopcei yidetes,exteplo nome eoruprcedi
care, celebrare prceconio, do^rina euejligio
extollere,^ denicp objeruareyiros tantos
no dubitat. Qjn nec referre arbitratur,^
decubHiiiloculos exhauriat, dumodo muh
p.ij.
tiplicibus medicametis abacos at^ tnefas
'Valetudinarii oneret:Jtcjityt clinicae mini
Jirae reli^iofe etiam ab ijlis obferuatce, ^ “
mmulo fortajjis redeptce, publice clamitk
e^re^ios ijlosmagijlellos nihil relicui fecij^
Je,^uod ad morbi curatione pertineret:prae
clare jcilicet iudiciu de tanta arte feretes.
Sed tamen medicamha ab hisinJlituta,jo
la prope formularii emutatione differut,
aut eafdtyires retinet , nifi fi promifeue
ota olkrudut.Qjmformulasfimulatcp ex
iucudijfimis elegdtijfimifyefafiidiu coepit
laborate, in putida quceda ate^ ahominada
trdfmutdt,qu(^moribudisyetulae illae in-
culcat,atep in os infertdt inuitis,cu heeeip-
fa yix primis labellisyelit fanus ckinge-
re.Sedyefhrd diui Medici fdem imploro.
Huccinequcejoyenimus demhice^Vt fdhiil
hoc dei donaria ta dedita opera cofpur ce-
rnas Jiabef acemus, corrupamus^.Jiaine me
dicametorum fafce mi feros non premimus ^
ae^rotosi Atqui Ji inter diu^el decies eos
ad ^egtii contineat aceedereO^am funt c^ui
crebra fuayifttatione omnihusad tcedtum
\f(p molejli funt:') toties nouu afcrihetur
Recipe: miru ni manu de tabula nefciat
tollere, juoyidelicet nihil agetes aliquid f e
cijfeyfidedtur.O carnifices omni fupplicio,
omni cruce dignoslNepe perditi ijli cacodce
mones du jtc deljrdt,tum omnibus fucum
faciut^tumquicquid in naturabonce frudis
eJl,multitudine\elutfometorum perimut:
adeocp pauci funt, qui '\^enefcas eoru ma-
nus effugiat. Sed de tertio genere "Vt dica-
mus,iam nos manet expeBatio.Pejlilentio
res aute homines fecudu proxime di^ostel
lure ipfam no ferre fcepe animo copleHor
meo:qui mihi fcribedi fegete prcebuerut,qui
materia ad hoc opus fuppe ditarunt: quod
'\>tind pro rei dignitate excedifcatu ftt, &r
pi^uris dignis adornatu, quoe te optimule^
iiore allicere falte ac detinere tatifperque
ant,du caufce cequitate perfpeBd habueris
examujfim.Sed fcitari teyideojn quos ta
p.iij.
Jm tagmuiter ijli ^ccarutyt jtcckumc |
, lioje tranari meredtur^Dica aute,^. quid
me ad has ineptias inuitu proj^e traxerit,
proferd inntediu.Na de curru loqui no jo
leo: fedrei tamen indignitate q^ermoueor.
Hoc aute loco Empufam illa, hoc Lamiam
ni fi inuajero ac c6^rehedero,noylteriusfi'
dem mihi'\>elimadmgi.Qjdd ejl enim nd
ita ajfe^u^t de quo mihi expioratii Jit,
alienu ahinjlituto meo ejfe putem, coram
'\?obifcu libere cdqueri^Nimiru "Veteratores
quojdd td piculoja in arte, noua cdminijce
tes paradoxaVideas, quibus abre^lo Jentii
di tramite teneriores abducdt animos tyro*
num,b' opinionibus imbudt, hcerefesjiuc
JeBas mijeris jlructeSiquo
erit ne quic^ peJliletius^Vt
Juesnd capiutur,jic illi prce
jlce Veritatis Jiudia no ferutijed Velati ca-
ligdtes ac lippi luce phorrtt, nec demo jlra'
tides aliquo habet numero,nec JcietiJicis,te
netur lematis.Qtdcu eruditionis ambitio^
ne florere cupiut,^ authoritate,& gratia
hommu genere
enimVnguetis
achonc'
ii6
Ao^osyalere, cuniculos cnttles ca^tu
raru^erfequutur,b- fufcpiecp omniayer-
jant: MoAo dialeSiicas exerdtatoriajcp pra
battoneSy moAoyero juajoriastno etiaex
oratorum palejlr is, (ed eminerucs juadate
bris erutasmodo argutias in cryptoporti^
cu forte Chryjtppi abj{ru^as,proferunt:jic
dogmata cofarcinat falfa,ftc nouas inducut
opiniones, cu rationumometis agere fe-
fcpoffe defperdt,lo^late^ cpucefltis autho
ruteJlimonijs,ac d^ortistfua '\fota fujfra
gijs,nos oppugndt.hk rixce exbriutur,hk
apologi(s,hinc ccuicia,cauilla,probra,inue'
iliux,di?ieria,fales,Jimultates,cbieUacri*
tnina,^ quid no^Et quas noyogoyos, tra
goedias ex mijfione fanguinis in pleuritide
cbcitatas '\>idmus^.& nouijfime adhuc no-
ua atcp inaudita prodijt failio.quid dica
academias, quid fyruporu rationesUn qui-
bus illud etid excutitur,nu^ tenues humo-
res ad purgatione per inferna incraffadoSy
Cf jexceta huiufmodkplane ijsqin demo-
Jlratiomhus exercitati jut,ridiculafed hoe
jcri^turietiu ^ems,^acri aclacejjentipm-
riat Jcahie, no facile quifpia dixerit fcahi co
tineter amat, hac re^olu^tate ca^effut in--
credibile, no yiuos fcalphiil formidat >«-
^ues, novelli aut lacerari ad manate etid
\fcp cruore indignatur. Qjue ergo fcahies
malaferdcp lei^ra no ef dicedafHce proin
de tot tdtce^ frcejli^ice nonel-m^ufattrlo-
quuntur? Sed quid y os ambagibus nojlris
fuffefos diutius tfwwf Nowc Sophijlice illa,
meretricula fuis a^^n^imus coloribushd-
ne lamiarufummd \obis ex^imimus?quce
diuitias ofletet inanes,quce forma amatori
hus excellete ^o^onatfed no alio J^o^oji
to,^ yt ^dat, neq^ alio animo ^ yt belle
f agnatos deuoret.Qjmobre a^iteiu qutefo
optimi adolefcetesT^oculdyobis hac de for
me anuapagete,hdc iharathrujoac in lato
mias reijcite ac £fcribite.Et meo folius faU
te exeplo,qui facile no tuli hagioxjlo illud >
famofum harpyiaru foeditate cotaminari,
yos ahi^udicce meretricis feruitute afferite. <
FINIS.'
Live Music Archive
Librivox Free Audio
Metropolitan Museum
Cleveland Museum of Art
Internet Arcade
Console Living Room
Open Library
American Libraries
TV News
Understanding 9/11